Tuổi thọ trung bình của loài người tăng từ 26 lên 72 thế nào?
Hãy bắt đầu từ trọng tâm vấn đề. Loài người đã đạt được sự tiến bộ: phong trào hướng tới bình đẳng là một trận chiến có thể giành chiến thắng dù kết quả vẫn còn bấp bênh,ổithọtrungbìnhcủaloàingườităngtừlênthếnàgiá vàng 9999 nhẫn hôm nay là một quá trình chính trị và xã hội mong manh nhưng luôn tiếp diễn và nhiều tranh cãi.
Tôi sẽ bắt đầu bằng cách nhắc lại những tiến bộ lịch sử đã đạt được về giáo dục và y tế trước khi xem xét những câu hỏi mang tính chính trị cao nảy sinh từ sự lựa chọn các chỉ báo kinh tế xã hội. Sau đó, trong chương tiếp theo, chúng ta sẽ xem xét một vài yếu tố cơ bản và mức độ phi tập trung hóa dần dần về quyền lực, tài sản và thu nhập.
![]() |
Ảnh minh hoạ. Nguồn: Milenio Stadium. |
Tiến bộ nhân sinh: phổ cập giáo dục và y tế cho mọi người
Loài người đã đạt được những tiến bộ nhất định: để biết chắc, chỉ cần quan sát sự phát triển giáo dục và y tế trên thế giới kể từ năm 1820. Dữ liệu hiện có dù không đầy đủ nhưng xu hướng vẫn lộ rõ. Tuổi thọ trung bình khi sinh đã tăng lên trên toàn thế giới, từ khoảng 26 tuổi vào năm 1820 lên 72 tuổi vào năm 2020.
Vào đầu thế kỷ 19, khoảng 20% trẻ sơ sinh trên hành tinh này qua đời trước ngày thôi nôi, so với mức dưới 1% hiện nay. Nếu chỉ tập trung vào những em bé lên một, tuổi thọ trung bình đã tăng từ khoảng 32 tuổi vào năm 1820 lên 73 tuổi vào năm 2020. Hai thế kỷ trước, rất ít người có hy vọng sống đến 50 hay 60 tuổi; ngày nay, đặc quyền đó đã trở thành bình thường.
Sức khỏe con người thời nay tốt hơn bao giờ hết; họ cũng được tiếp cận cơ hội giáo dục và văn hóa nhiều hơn bao giờ hết. Thông tin thu thập được trong nhiều cuộc khảo sát và điều tra dân số giúp chúng tôi ước tính rằng vào đầu thế kỷ 19, hầu như không có tới 10% dân số thế giới trên 15 tuổi biết đọc biết viết, trong khi ngày nay hơn 85% biết chữ. Một lần nữa, các chỉ số tinh tế hơn cũng xác nhận điều này.
Số năm đi học trung bình đã tăng từ chưa đầy một năm cách đây hai thế kỷ lên hơn 8 năm trên toàn thế giới ngày nay và hơn 12 năm ở các quốc gia tiên tiến nhất. Năm 1820, chưa tới 10% dân số thế giới đi học tiểu học; vào năm 2020, hơn một nửa thế hệ trẻ ở các quốc gia giàu có đã học đến bậc đại học: điều từng là đặc quyền giai cấp đang dần dần trở nên phổ cập đại chúng.
Chắc chắn sự tiến bộ vượt bậc này chỉ đưa tình trạng bất bình đẳng lên một cấp độ khác. Sự chênh lệch khả năng tiếp cận giáo dục và y tế cơ bản giữa Bắc và Nam bán cầu vẫn còn rất sâu sắc, và nó cũng còn rất đáng kể ở hầu hết mọi cấp độ tiên tiến hơn của hệ thống y tế hoặc giáo dục, ví dụ như giáo dục đại học.
Chúng ta sẽ thấy rằng đây là một vấn đề lớn cho tương lai. Vào lúc này, chỉ cần nói đơn giản rằng sự việc luôn diễn ra như thế: quá trình tiến tới bình đẳng trải qua các giai đoạn kế tiếp nhau. Khi việc tiếp cận một số quyền và hàng hóa cơ bản (chẳng hạn như xóa mù chữ hoặc y tế cơ bản) dần dần được phổ cập cho toàn bộ dân số, thì bất bình đẳng mới sẽ xuất hiện ở các cấp độ cao hơn và đòi hỏi những phản ứng mới.
Hệt như việc tìm kiếm nền dân chủ lý tưởng mà chẳng qua là tiến tới bình đẳng chính trị, việc tiến tới bình đẳng dưới mọi hình thức (xã hội, kinh tế, giáo dục, văn hóa, chính trị) là một quá trình luôn tiếp diễn và sẽ không bao giờ hoàn thành.
Ta có thể thấy rằng về tuổi thọ và tỷ lệ biết chữ, loài người đã đạt được tiến bộ quan trọng nhất trong thế kỷ 20, khi nhà nước phúc lợi được mở rộng đáng kể, an sinh xã hội và thuế thu nhập lũy tiến được thiết lập sau những cuộc đấu tranh chính trị gay gắt.
Chúng ta sẽ trở lại thảo luận chủ đề này một cách chi tiết hơn. Vào thế kỷ 19, ngân sách phúc lợi xã hội vẫn rất hạn hẹp, thuế mang tính chất lũy thoái và tiến bộ do các chỉ số này tạo ra là cực kỳ chậm, nếu không muốn nói là không đáng kể. Sự tiến bộ của loài người không bao giờ phát triển một cách “tự nhiên”: nó chịu sự chi phối của các quá trình lịch sử và các cuộc đấu tranh xã hội cụ thể.
*Chú thích: Tuổi thọ trung bình khi sinh (life expectancy at birth) là số năm trung bình mà người ta dự kiến một em bé mới sinh sẽ sống nếu nó sống cả đời dưới sức ảnh hưởng của tỉ lệ tử vong xét theo độ tuổi và giới tính hiện hữu vào thời điểm nó được sinh ra, tùy thuộc vào năm sinh, quốc gia, vùng lãnh thổ và địa lý cụ thể (BTV).
-
Kèo vàng bóng đá AS Roma vs Monza, 02h45 ngày 25/2: Chủ nhà đáng tinHổ đeo tai nghe VR: Từ trò đùa vu vơ tới màn so tài của các hệ thống AL hàng đầu thế giớiBí quyết thành công của thế hệ millennialsHyun Bin trở thành nghệ sĩ được quan tâm nhất tháng 2Nhận định, soi kèo Sivasspor vs Bodrum FK, 19h00 ngày 25/2: Tiếp tục đắng cayÔng bố một đời lang bạt xốn xang dựng vợ gả chồng cho 2 con những ngày cuối nămSân chơi trực tuyến “Đấu trường Toán học” phủ tới hơn 60 địa phươngThử thách chặn đầu xe tải gây chết người của TikTokNhận định, soi kèo Aizawl vs Gokulam Kerala, 20h30 ngày 25/2: Khó thắng cách biệtCó nên mua quạt điều hòa thay điều hòa nhiệt độ?
下一篇:Siêu máy tính dự đoán Wolves vs Fulham, 2h30 ngày 26/2
- ·Nhận định, soi kèo U21 Millwall vs U21 Brentford, 21h00 ngày 25/2: Cửa trên đáng tin
- ·iFan sốc khi TopZone không chỉ giảm nửa giá mà còn tặng khách hàng cả iPhone 13 Pro Max miễn phí
- ·Xu hướng chuyển đổi số chủ đạo trong ngành du lịch 2022
- ·Ericsson dự báo thuê bao 5G vượt 1 tỷ trong năm nay
- ·Nhận định, soi kèo Bengaluru vs Shillong Lajong, 17h30 ngày 26/2: Ca khúc khải hoàn
- ·Chuyển đổi số chính là cải tiến công cụ lao động
- ·Xem trẻ em Nhật tự lập ở trường học
- ·ĐH Ngoại thương bổ nhiệm lại nữ Phó Hiệu trưởng
- ·Nhận định, soi kèo Zeleznicar Pancevo vs Crvena Zvezda, 22h00 ngày 26/2: Nhà vua lên tiếng
- ·Tình cũ Công Phượng kiếm 500 triệu 'dễ như bỡn', hai trai trẻ luôn ở cạnh còn giàu cỡ nào?
- ·Trí thông minh con người đạt đỉnh năm bao nhiêu tuổi?
- ·Bạn của vợ đến nhà, tôi lập tức đóng cửa khi vừa nhìn thấy mặt cô ấy
- ·Nhận định, soi kèo Haras El Hodood vs Al Ahly, 21h00 ngày 26/2: Phong độ đang lên
- ·Tỷ phú Elon Musk bất ngờ chê YouTube
- ·VNPT đạt 5 giải vàng tại giải thưởng công nghệ thông tin thế giới
- ·Cuộc sống của Bảo Thy sau 3 tháng kết hôn với chồng doanh nhân
- ·Nhận định, soi kèo Sivasspor vs Bodrum FK, 19h00 ngày 25/2: Tiếp tục đắng cay
- ·Mời Shark Liên rót 1 triệu USD, Voicebot AI cam kết không đạt KPI sẽ hoàn tiền
- ·Vì sao iPhone sắp giảm giá mạnh tại Việt Nam?
- ·Bạn trai đòi chia tay, tôi yêu cầu anh ta bồi thường nửa tỷ cho 6 năm hầu hạ
- ·Nhận định, soi kèo Dempo SC vs Sreenidi Deccan, 15h00 ngày 25/2: Khôn nhà dại chợ
- ·Giáo sư bỏ việc sau khi bị phát giác đóng phim người lớn
- ·Hồ Ngọc Hà khoe 3 vòng nóng bỏng bên Kim Lý
- ·Hồ Ngọc Hà ủng hộ 3 tỷ đồng chống Covid
- ·Siêu máy tính dự đoán Chelsea vs Southampton, 3h15 ngày 26/2
- ·Con gái Á hậu Diễm Trang biết nấu ăn, rửa chén dù mới 3 tuổi
- ·Nhận định, soi kèo Al Wehda vs Al Nassr, 22h59 ngày 25/2: Xoa dịu nỗi đau
- ·Lee Hyori, Park Eun Hye miễn tiền thuê nhà vì dịch Covid
- ·Hết Tết, con cháu rời quê, bố mẹ lại lủi thủi nuôi đàn gà mới
- ·Tại sao xe điện chưa thể phổ biến như xe xăng?
- ·Nhận định, soi kèo Persewar Waropen vs Persibo Bojonegoro, 15h00 ngày 25/2: Nỗi đau kéo dài
- ·Elon Musk cảnh báo ‘một quý vô cùng gian nan’ trong thư gửi nhân viên
- ·Sếp nữ đưa ra yêu cầu này, tôi khốn khổ lựa chọn giữa tình và tiền
- ·Người Việt lọt danh sách lãnh đạo trẻ toàn cầu: “Tôi chọn sự tử tế”
- ·Nhận định, soi kèo Kirklarelispor vs Kocaelispor, 19h00 ngày 25/2: Đẳng cấp cao hơn
- ·Con gái 3 tuổi xinh xắn của Lam Trường và vợ 9X