Triết lý giáo dục Việt Nam hiện đại: Sự hợp tác

Chương trình giáo dục mầm non ban hành năm 2009 được xây dựng dựa trên cơ sở sở kế thừa những thành tựu trước và tiếp cận xu hướng cấp tiến trong giáo dục mầm non của các nước phát triển trong khu vực và thế giới, thể hiện quan điểm “giáo dục toàn diện, tích hợp và lấy trẻ làm trung tâm”.

Cội rễ của mục tiêu đó bắt nguồn từ triết lý giáo dục của Việt Nam, hướng đến hình ảnh con người mơ ước (con người mà nền giáo dục muốn tạo ra) và xã hội tương lai mơ ước (xã hội mà con người mơ ước sẽ tạo ra, bảo vệ).

GS. Hồ Ngọc Đại cho rằng triết lý giáo dục Việt Nam ngày nay là "hợp tác". “Đó là quan hệ hợp tác giữa nhà trường - xã hội, nhà trường - gia đình, thầy - trò, thầy - thầy, học trò - học trò. Và khi đã hợp tác thì phải theo nguyên tắc thỏa thuận, không ai áp đặt ai”.

Trên cơ sở đó, hướng tiếp cận Reggio Emilia Approach® thể hiện sự đồng bộ, nhất quán và cơ hội lan tỏa trong bối cảnh Việt Nam. Giai đoạn đổi mới sáng tạo cũng là cơ sở để những phương pháp đào tạo có tính tiến bộ, nhân văn trở thành hiện tượng và phát huy những giá trị tốt đẹp.

Reggio Emilia Approach® là một hình thức giáo dục sớm được hình thành tại Ý bởi Loris Malaguzzi, một nhà tâm lý học, nhà giáo dục. Phương pháp này ảnh hưởng bởi mô hình giáo dục Dewey, Vygotsky, thuyết tâm lý học của Piaget, Erikson, Bronfenbrenner, Bruner và được truyền cảm hứng từ Bruno Ciari (Rinaldi, 2006; Cagliari et al., 2016). Phương pháp này được điều chỉnh để phù hợp với những bối cảnh giáo dục và văn hóa khác nhau trên toàn thế giới.

Hướng tiếp cận Reggio Emilia Approach® được thể hiện bởi hình ảnh của những đứa trẻ khỏe mạnh, tò mò khám phá và có năng lực học hỏi vô tận.

“Reggio Emilia Approach® không phải là một mô hình trường học có thể tái xây dựng và áp dụng ở khắp mọi nơi, thay vào đó nó là một hướng tiếp cận cần được bối cảnh hóa để phù hợp với từng địa phương và nền văn hóa khác nhau. Trở thành một ngôi trường Reggio Emilia Approach® như Little Em’s đồng nghĩa với việc mang Reggio Emilia Approach® về nhà. Ngôi trường phải thực sự phản ánh những giá trị văn hóa, lịch sử, niềm tin của cộng đồng xung quanh. Do đó, để triển khai thành công, cần có một sự thấu hiểu sâu sắc bản chất và nguyên tắc của hướng tiếp cận này”, bà Vân Anh – hiệu trường nhà trường chia sẻ.

Tại trường học, các chất liệu, từ môi trường, kiến trúc, nội thất, đến chương trình học, giáo viên…, đều có sự tư vấn sâu sát và trực tiếp thẩm định bởi Reggio Children. Ngôi trường Việt Nam vận hành chương trình của Bộ GD&ĐT với hướng tiếp cận Reggio Emilia Approach® là xương sống trong mọi hoạt động, từ giảng dạy và học tập, dinh dưỡng và sức khỏe cho bé, cũng như việc tích hợp các hoạt động nghệ thuật, vận động và thể thao giúp các bé phát triển toàn diện nhất, trở thành phiên bản đẹp nhất của chính mình.

Những đứa trẻ hạnh phúc

Tại Việt Nam, song hành hiện hữu cùng các phương pháp giáo dục hiện đại khác như Montessori, Glenn Doman, Steam hay Steiner…, sự hiểu biết và thành tựu của Reggio Emilia Approach® chưa thật sự phổ biến.

Xét về nguyên nhân, trong trường học, giáo viên được xem là người lãnh đạo, người phát triển chương trình học cho trẻ, người quyết định nội dung nào sẽ được học. Còn những giáo viên Reggio Emilia Approach® được xem là cộng sự, là người cùng nghiên cứu với trẻ, người hướng dẫn trẻ trong hành trình khám phá tri thức do chính tay chúng lựa chọn, phản biện và đàm phán. Giáo viên sẽ là người gợi mở, định hướng dựa trên hứng thú của trẻ.

Phụ huynh là một yếu tố quan trọng trong những thành phần cấu tạo nên môi trường giáo dục xung quanh trẻ.

Giáo dục truyền thống tại Việt Nam thường phân loại học sinh dựa trên điểm số theo một hệ thống các môn học với một lộ trình giống nhau. Trái ngược quan điểm đó, hướng tiếp cận Reggio Emilia Approach® cho rằng trẻ em có hàng trăm ngôn ngữ khác nhau và mỗi đứa trẻ đều tiềm tàng những kho báu giá trị riêng. Thông qua các hoạt động dự án, trải nghiệm cuộc sống, sáng tạo nghệ thuật, phát triển tư duy, hiểu biết và kỹ năng, trẻ sẽ thấu hiểu bản thân, tự tin với chính mình mà không lệ thuộc vào tiêu chuẩn cứng nhắc của xã hội.

Cô Phạm Ngọc Châm, Atelierista tại Little Em’s chia sẻ: “Nếu như tại đa số các trường mầm non, phụ huynh bận rộn và chỉ quan sát, lắng nghe giáo viên để cập nhật tình trạng của con thì thầy cô Reggio Emilia Approach® sẽ là người ghi nhận, phân tích, theo dõi và cảm nhận những khoảnh khắc trưởng thành của con. Phụ huynh là một phần quan trọng của lộ trình giáo dục và thiết lập cộng đồng xung quanh trẻ. Mỗi sự chuyển biến nhỏ nhất, tích cực nhất đều trở nên ý nghĩa”.

Giáo dục truyền thống mang đến sách, bút và những bài kiểm tra. Còn hướng tiếp cận Reggio Emilia Approach® mang tới dự án, thí nghiệm, chuyến dã ngoại và hơn hết là những nụ cười, những trải nghiệm, những đứa trẻ thực sự “sống” và trưởng thành từng ngày. Nó mang đến tinh thần lấy trẻ làm trọng tâm, trao quyền cho trẻ tự do mong muốn, tìm hiểu và khám phá.

An Thanh

Trẻ học tư duy sáng tạo với phương pháp Reggio Emilia

Với phương pháp tiếp cận Reggio Emilia, sáng tạo là trọng tâm của tất cả các kinh nghiệm học tập dành cho trẻ nhỏ.

Sẽ điều chỉnh độ khó của kỳ thi

Phóng viên: Thưa Bộ trưởng, sau 5 lần tổ chức kỳ thi THPT quốc gia, năm nay kỳ thi sẽ đổi tên thành kỳ thi tốt nghiệp THPT và giao cho các địa phương tổ chức. Bộ trưởng có thể cho biết cụ thể hơn về sự thay đổi này?

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Trước diễn biến phức tạp của dịch Covid-19, thực hiện Nghị quyết số 03/NQ-CP Phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 3 năm 2020, Bộ GD-ĐT đã tổ chức nghiên cứu, dự thảo các phương án thi, xét công nhận tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH,CĐ năm 2020. Phương án cuối cùng đã nhận được sự ủng hộ của đại diện Ban Tuyên giáo TƯ, Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên, nhi đồng của Quốc hội, Bộ Tư pháp và Văn phòng Chính phủ; được Thủ tướng Chính phủ cơ bản thống nhất.

Theo đó, phương án tổ chức kỳ thi không có nhiều thay đổi so với năm 2019. Bộ GD-ĐT vẫn tổ chức ra đề thi, xây dựng và cung cấp các phần mềm chấm thi, các thí sinh vẫn dự thi ngay tại địa phương mình. Nội dung thi nằm trong chương trình học sau tinh giản theo tinh thần “học gì thi nấy”. Các bài thi và điểm thi môn thành phần trong các bài thi Khoa học tự nhiên và Khoa học xã hội về cơ bản vẫn như năm 2019. Các trường ĐH, CĐ vẫn có thể sử dụng kết quả kỳ thi này để làm căn cứ tuyển sinh.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ. Ảnh: Thanh Hùng

Điểm khác biệt đáng kể là nội dung thi giới hạn theo chương trình đã tinh giản, độ khó của đề thi sẽ được điều chỉnh, không đánh đố để phù hợp với điều kiện dạy, học trong tình hình dịch bệnh và mục đích chính là xét tốt nghiệp THPT, đánh giá chất lượng giáo dục phổ thông trên mặt bằng chung của cả nước; thời gian thi rút ngắn.

Ngoài ra, thay vì phải điều động gần 50 nghìn cán bộ, giảng viên ĐH về coi thi, chấm thi, giám sát, thanh tra chấm thi như những năm gần đây thì năm nay Bộ chỉ điều một số lượng nhỏ về giám sát, thanh tra thi để phù hợp với yêu cầu phòng, chống dịch bệnh. UBND cấp tỉnh chủ trì tổ chức kỳ thi và chịu trách nhiệm về sự an toàn, nghiêm túc, chất lượng của kỳ thi tổ chức tại địa phương mình.

Hiện, Bộ GD-ĐT đang tiếp thu các ý kiến góp ý để hoàn thiện và sớm ban hành Quy chế thi tốt nghiệp THPT, Quy chế tuyển sinh ĐH, CĐ năm 2020 theo chỉ đạo của Thủ tướng.

Thí sinh tự do được tham dự kỳ thi năm nay để lấy kết quả xét tuyển vào ĐH, CĐ

- Do có một số điều chỉnh nên nhiều học sinh và phụ huynh băn khoăn, lo lắng, nhất là đối với những học sinh có mong muốn xét tuyển vào ĐH, CĐ. Ông có thể cho biết những giải pháp trong tổ chức thi, tuyển sinh nhằm đảm bảo quyền lợi của học sinh?

Điều chỉnh một số điểm của phương án thi là tình thế bắt buộc trong bối cảnh học sinh không thể học tập tại trường trong thời gian dài do dịch bệnh và Luật Giáo dục 2019 có hiệu lực từ ngày 1/7/2020.

Dù kỳ thi được giao về cho địa phương tổ chức, song Bộ GD-ĐT vẫn chỉ đạo sát sao, giám sát chặt chẽ để kỳ thi diễn ra nghiêm túc, trung thực, bảo đảm kết quả thi chính xác, khách quan, tin cậy.

Chúng tôi đang lên các phương án cụ thể để giám sát chặt chẽ các khâu của kỳ thi, trong đó đặc biệt là công tác coi thi, chấm thi tại các địa phương, không thể vì dịch bệnh mà lơ là, buông lỏng.

Đặc biệt, năm nay Bộ sẽ đối sánh kết quả thi tốt nghiệp với điểm trong học bạ của học sinh để qua đó đánh giá được thực chất hơn chất lượng giáo dục phổ thông và tính trung thực trong tổ chức kỳ thi của địa phương.

Do kỳ thi tốt nghiệp THPT nhằm mục đích đánh giá chất lượng giáo dục sau 12 năm học của học sinh nên đề thi vẫn có sự phân hoá phù hợp để phân loại đối tượng học sinh giỏi, khá, trung bình, yếu. Tuy phân hóa mức độ khó có giảm so với các năm trước nhưng vẫn đảm bảo được phân loại học sinh nên các trường ĐH, CĐ có thể sử dụng kết quả để tuyển đầu vào.

Trong bối cảnh dịch bệnh, phải điều chỉnh chương trình, phương thức dạy, học; giới hạn nội dung và độ khó của các bài thi; theo nguyện vọng của thí sinh và tiếp thu ý kiến của dự luận xã hội, các cơ quan chức năng, Bộ GD-ĐT thống nhất cho thí sinh tự do được tham dự kỳ thi năm nay để lấy kết quả xét tuyển vào ĐH, CĐ.

Tôi đã chỉ đạo các đơn vị chức năng của Bộ tổ chức xây dựng đề thi tham khảo cho kỳ thi tốt nghiệp THPT và sẽ sớm công bố để giúp giáo viên, học sinh có định hướng trong dạy học, ôn tập.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ kiểm tra công tác tổ chức thi THPT quốc gia năm 2019. Ảnh tư liệu: Thanh Hùng

Ngoài ra, trước nhu cầu thực tế của công tác tuyển sinh trong bối cảnh dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp, học sinh đã học và ôn tập theo các môn để xét tuyển vào các trường ĐH, CĐ.

Để tạo thuận lợi cho học sinh, không gây tâm lý lo lắng cho các em và phụ huynh, Bộ GD-ĐT quyết định, trong kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2020, bài thi KHTN và KHXH tính một đầu điểm để xét tốt nghiệp nhưng vẫn được chấm và công bố điểm các môn thi thành phần.

Quy định này cũng tạo điều kiện thuận lợi cho các trường ĐH, CĐ tuyển sinh. Tôi cũng đề nghị các trường ĐH, học viện, CĐ cần tính toán thận trọng phương án tuyển sinh, không gây hoang mang, lo lắng cho học sinh. Tôi đang chỉ đạo xây dựng quy chế tuyển sinh đảm bảo tinh thần thực hiện tự chủ đại học nhưng phải đề cao trách nhiệm giải trình, công khai, minh bạch và chia sẻ với những khó khăn của học sinh, phụ huynh trong bối cảnh bị ảnh hưởng nặng nề của bệnh dịch Covid-19.

- Bộ trưởng có nhắn gửi gì với giáo viên và học sinh khi quay trở lại trường học tập, tiếp tục hoàn thành năm học 2019-2020 và hướng tới Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2020?

Năm nay là một năm khó khăn không chỉ với ngành Giáo dục mà còn với cả nước. Suốt thời gian qua, mỗi giáo viên, học sinh và toàn ngành đã thể hiện sự nỗ lực, cố gắng vượt bậc, khắc phục khó khăn để cùng cả nước vừa phòng, chống dịch bệnh, vừa tổ chức dạy và học, thực hiện tốt phương châm “tạm dừng đến trường, không dừng học”.

Những ngày này và tới đây, khi học sinh trở lại trường học tập, sẽ có nhiều việc hơn nữa đối với toàn ngành. Một mặt vừa phải đảm bảo an toàn cho học sinh, giáo viên, mặt khác phải nỗ lực thực hiện các mục tiêu năm học, trong đó có việc tổ chức tốt Kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH,CĐ năm 2020.

Tôi mong rằng, mỗi cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh tiếp tục cố gắng, nỗ lực, thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng, chống dịch, đồng thời hoàn thành tốt chương trình giáo dục còn lại của năm học. Với mỗi học sinh lớp 12, tôi mong các em sẽ chăm chỉ học tập, vững tâm để có kết quả tốt nhất, đạt được ước mơ mà mình theo đuổi.

- Xin cảm ơn ông!

Thanh Hùng – Minh Thu

Vẫn giữ 3 đầu điểm cho bài tổng hợp thi tốt nghiệp THPT 2020

- Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phùng Xuân Nhạ vừa quyết định kỳ thi năm 2020 vẫn sẽ giữ nguyên 3 đầu điểm đối với bài thi tổng hợp.