Cánh tay robot được lập trình để pha cà phê.

Ý tưởng về robot có thể làm việc nhà, gồm giặt sấy quần áo đến rửa chén, lau sàn xuất hiện trong trí tưởng tượng của nhiều người từ lâu. Nhưng đến nay, chúng chủ yếu chỉ tồn tại trong các bộ phim khoa học viễn tưởng.

Tuy nhiên, Physical Intelligence, một công ty khởi nghiệp AI tại San Francisco, Mỹ lại cho rằng giấc mơ như vậy không xa vời. Họ vừa trình diễn một mô hình trí tuệ nhân tạo có thể học cách làm việc nhà thuần thục.

AI chẩn đoán ung thư nhưng không biết gấp áo

Trong vài năm qua, AI và ứng dụng của giải pháp công nghệ này đã phát triển nhanh chóng. Chúng tạo được ảnh, video như thật, dự đoán cấu trúc protein và chẩn đoán ung thư. Bất chấp những tiến bộ này, con người vẫn vượt trội AI trong thế giới thật. Điều này có thể được khái quát trong “Nghịch lý Moravec”, cho rằng thắng ván cờ vây hay tìm ra thuốc chữa bệnh là dễ dàng với trí tuệ nhân tạo, nhưng chúng lại không thể gấp được một chiếc áo sơ mi.

Đây là bài toán được Physical Intelligence tìm cách giải trong 8 tháng qua, từ khi công ty này được thành lập. Startup non trẻ này nhận được sự đầu tư từ các tên tuổi uy tín trong ngành gồm cả OpenAI. Mới nhất, giá trị công ty tăng mạnh lên 2 tỷ USD với khoản góp vốn từ Jeff Bezos.

Vấn đề doanh nghiệp non trẻ này đang tìm cách giải là một hệ thống AI có trí thông minh vật lý tương đương với con người.

Nền tảng thử nghiệm mới ra mắt có tên pi-zero. Cơ bản nó có sườn là một mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), được bổ sung thêm dữ liệu rộng gồm hình ảnh, văn bản, hành động thực tế. Mô hình được huấn luyện trên thông tin tích lũy từ các loại cánh tay robot hoạt động trong nhà máy hiện đại.

Khác biệt của công nghệ mà Physical Intelligence đang phát triển là nó không phải lập trình thuần túy. Các loại robot hiện tại đều chỉ thực hiện hành động lặp lại liên tục khi được thiết lập sẵn. Giải pháp này không khả thi để ứng dụng trong một môi trường thực tế phức tạp, như tại nhà. AI được đưa vào để máy học và làm theo hướng dẫn. Đây là cách robot có thể giặt đồ, nấu cơm.

Cách AI làm việc nhà

pi-zero là một nền tảng trí thông minh vật lý được Physical Intelligence phát triển và đóng gói. Nó có kích thước 3 tỷ tham số (3B). Đây là mức tương đối nhỏ so với những LLM khác đang vận hành với tác vụ lập trình hay tạo văn bản. Nhờ vậy, pi-zero có thể được chạy tại biên với những máy tính có card đồ họa cơ bản thay vì dựa vào đám mây hay hệ thống cồng kềnh.

Hệ thống được thiết kế để ứng dụng lên nhiều loại mô hình cánh tay robot, không phân biệt hình dạng hay công năng ban đầu. Theo Remi Cademi, trưởng nhóm chế tạo robot của Hugging Face, cựu thành viên nhóm Tesla Optimus, nếu pi-zero được mở mã nguồn, ai cũng có thể cài nó lên robot để làm việc nhà.

Cánh tay robot được điều khiển bằng AI có thể gấp quần áo, dọn bàn, phân loại rác. Ảnh:Physical Intelligence.

Hiện tại, Physical Intelligence cung cấp 7 tùy chọn robot có thể được điều khiển bằng pi-zero. Trong đó, có cả những nhóm tác vụ phức tạp (cho robot) như gấp quần áo, dọn bàn ăn hay xếp trứng vào hộp. Đây là công việc khó vì có liên quan đến vật lý tiếp xúc, như tính toán biến dạng quần áo, độ cứng hộp carton hay dùng lực bao nhiêu để không vỡ quả trứng.

Ví dụ với robot gấp quần áo. Sau khi được giao việc, nó tự động đến trước máy giặt sấy, mở cửa sập rồi lấy đồ khô ra khỏi. Tiếp đến, thiết bị mang giỏ đến bàn, lấy quần áo trải ra và gấp gọn.

Tuy nhiên, giải pháp vẫn ở giai đoạn thử nghiệm ban đầu sau 8 tháng phát triển. Với nhóm tác vụ phức tạp như xếp trứng hay gấp hộp, tỉ lệ thành công hiện ở mức trên 50%. Ngoài ra, độ trễ xử lý cũng là vấn đề cần cải thiện khi cánh tay làm việc còn chậm chạp so với sức người.

Dùng ChatGPT thế nào để không tạo ra nội dung vô tri

Sự phát triển của AI mở ra nhiều tiềm năng nhưng cũng có không ít mối lo đối với ngành xuất bản, đặc biệt là nhóm tác giả viết sách.

Các tác giả sách cần phải chấp nhận sự vươn lên của AI, sử dụng chúng như một "siêu trợ lý" thay vì chối bỏ trào lưu. Chia sẻ với Tri thức - Znews, nhiều cây viết cho rằng người làm sách vẫn có thể đứng vững trong thời đại AI nếu biết cách tận dụng sức mạnh của trí tuệ nhân tạo.

Bên cạnh đó, theo nhiều nghiên cứu, không chỉ học sinh Việt Nam mà học sinh nhiều nước có xu hướng đi ngủ muộn. Việc ngủ muộn, học sớm sẽ rất ảnh hưởng đến kết quả học tập.

"Tất nhiên việc này, tuỳ theo từng địa phương, theo từng mùa. Ví dụ, tại Châu Âu, học sinh giờ đi học rất muộn, kể cả sinh viên. Nhưng ở Việt Nam thời tiết mùa đông và mùa hè khác hẳn nhau", ông Sơn nói.

Việc thay đổi giờ học theo Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn liên quan quan tới giờ làm của cha mẹ, giờ hành chính của các địa phương.

Ông Sơn cho biết, theo quy định phân cấp quản lý nhà nước thì việc quyết định giờ học thuộc thẩm quyền của địa phương và cơ bản trong thời gian qua, các địa phương quy định tương đối phù hợp.

"Vừa rồi có nhiều ý kiến, đặc biệt là ý kiến của phụ huynh trong TP.HCM, cho nên Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM đã có điều chỉnh khung thời gian vào học. Theo chúng tôi thì cái gì mà chưa hợp lý thì điều chỉnh", ông Sơn nói.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cho rằng, nếu giờ vào học chưa hợp lý, ảnh hưởng sức khoẻ, ảnh hưởng tới kết quả học tập của học sinh và gây khó khăn cho giờ đi lại làm việc của cha mẹ thì nhất thiết phải điều chỉnh.

Theo ông Sơn, cách làm của TP.HCM là khảo sát ý kiến quyết định theo đa số và có 93% ý kiến đồng thuận. Tuỳ tình hình địa phương, tình hình giao thông, như ở Hà Nội rất là khác, ở nông thôn cũng rất khác. Vì vậy, các địa phương nên có khảo sát, đánh giá kỹ.

"Trong trường hợp liên quan đến giao thông như ở Hà Nội, theo chúng tôi nên ưu tiên giờ học của học sinh trước, từ đó có thể tính toán điều chỉnh giờ viên chức. Chúng ta nên ưu tiên cho học sinh, cái này nhỏ nhưng tác động rất lớn đến kết quả học tập, sức khoẻ học sinh", ông Sơn nói.

Trường học TP.HCM đón học sinh từ 6h30 nhưng lùi giờ vào lớp

Ba nhà khoa học còn lại GS Stanley Whittingham (Mỹ), GS Rachid Yazami (Ma Rốc) và GS Akira Yoshino (Nhật Bản) được trao giải nhờ đóng góp vào phát minh đột phá trong việc lưu trữ năng lượng bằng pin Lithium-ion.

Trong đó, GS Stanley Whittingham là người phát minh ra nguyên lý hoạt động của pin Lithium-ion và xác định vai trò của ion Lithium như một chất mang điện tích hiệu quả.

GS Rachid Yazami đã đi tiên phong trong việc khám phá sự xen kẽ điện hóa thuận nghịch của các ion Lithium với than chì, đặt nền móng cho việc phát triển pin Lithium-ion hiện đại. Với GS Akira Yoshino, ông là người đã phát triển muội than (carbon black) làm cực âm trong pin Lithium-ion.

Mới đây, cả 4 chủ nhân Giải thưởng chính VinFuture đã có những chia sẻ ngắn gọn với báo chí nhân chuyến công tác tới Việt Nam nhận giải thưởng VinFuture.

Xin các giáo sư có thể chia sẻ góc nhìn của mình về xu hướng ứng dụng năng lượng xanh đang diễn ra trên khắp thế giới?

GS Martin Andrew Green: Tôi công tác tại một thành phố ở Australia - một trong những quốc gia đang dẫn đầu về chuyển đổi năng lượng xanh.

Chỉ 5 năm trước đây thôi, hoạt động sản xuất điện tại Australia vẫn chủ yếu phụ thuộc vào khí đốt và than. Tuy nhiên, ngày nay, nhờ chi phí các tấm pin mặt trời ngày càng rẻ đi, việc áp dụng năng lượng mặt trời để sản xuất ra điện đang ngày càng trở nên phổ biến.

Năng lượng mặt trời sẽ là một trong những lĩnh vực chính thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng, cũng như lưu trữ điện. Trong vòng khoảng một thập kỷ tới, việc sản xuất điện sử dụng than và khí đốt gần như sẽ không còn nữa. Đây là điều 5 năm trước đây không thể nào tưởng tượng ra được. 

Xu hướng chuyển dịch sang năng lượng xanh đang diễn ra rất nhanh chóng và sẽ nhanh chóng hơn nữa trong tương lai, đặc biệt là tại các quốc gia như Việt Nam.

GS Akira Yoshino: Pin không tự sản xuất ra điện, mà chỉ là vật lưu trữ điện. Do vậy, công nghệ sản xuất pin không phải là động lực chính, nhưng nó được coi là một động lực bổ trợ và thúc đẩy việc chuyển đổi sang năng lượng xanh.

Giống như ở các bộ phim điện ảnh hay trong các câu chuyện, nhiều nhân vật phụ cũng đóng vai trò rất quan trọng. Giá thành ngày càng rẻ của pin lưu trữ điện sẽ là nhân tố quan trọng trong việc chuyển dịch năng lượng xanh. Tôi tin rằng, với các quốc gia, việc đầu tư vào các hệ thống lưu trữ năng lượng sẽ đóng vai trò rất quan trọng.

GS Stanley Whittingham:Tôi đến từ bang New York (Mỹ). Tại đó, chính quyền bang New York đã đưa ra một sứ mệnh là chúng tôi phải tăng tỷ lệ sử dụng năng lượng tái tạo lên mức 50%.

Chúng tôi có sự đồng hành của các chính trị gia, các nhà khoa học và ngân sách của chính quyền liên bang để hỗ trợ các hoạt động liên quan đến thúc đẩy chuyển đổi năng lượng cũng như sử dụng năng lượng tái tạo.

New York cũng phối hợp rất chặt chẽ với chính quyền Canada - quốc gia cung cấp cho chúng tôi nguồn năng lượng về Hydrogen. Chúng tôi cũng có những sáng kiến để đảm bảo những viên pin sạc, đặc biệt là pin sạc sử dụng cho các mẫu xe điện trở nên an toàn hơn.

Thông điệp mà tôi muốn nói là bản thân các nhà khoa học như chúng tôi không thể thực hiện được việc chuyển đổi sang năng lượng xanh. Chúng ta phải có công nghệ, có sự vào cuộc của các doanh nghiệp cũng như các chính trị gia, những người hoạch định chính sách và cộng đồng thì điều này mới có thể trở thành sự thực. 

GS Rachid Yazami: Ma Rốc quê hương tôi đặt mục tiêu đến năm 2023, 52% nguồn điện được tạo ra đến từ việc sử dụng năng lượng tái tạo. Con số này thể hiện một tham vọng tương đối lớn. Bản thân tôi đang hỗ trợ cho việc giám sát mục tiêu này từ xa, với tiến độ hiện nay, việc đạt được mục tiêu này đang khá rõ ràng.

Liên quan đến năng lượng tái tạo và năng lượng xanh, có 2 điểm mà tôi muốn nhấn mạnh. Đó là liệu chúng ta có đủ nguồn tài nguyên thiên nhiên cho những hoạt động này hay không? Điểm thứ 2 là chúng ta cần phải tái chế như thế nào với những viên pin đã qua sử dụng?

Trên thế giới, Nhật Bản hiện là một trong những quốc gia đi đầu trong việc tái chế pin, bắt đầu từ những năm 1990. Đến nay, các quốc gia trên toàn thế giới cũng đang làm tương tự khi tìm cách tái chế, lấy lại những kim loại quý có trong thành phần của pin như cobalt, phosphat và lithium. 

Mục tiêu nhiều nước đặt ra là đến năm 2035, 30% pin được sản xuất mới sẽ sử dụng nguyên liệu lấy từ pin tái chế. Điều này đòi hỏi sự vào cuộc của các nhà khoa học trong việc nghiên cứu, phát triển.

Các ông có lời khuyên nào cho một quốc gia đang phát triển như Việt Nam trong hành trình chuyển đổi dần từ năng lượng hóa thạch sang năng lượng xanh? 

GS Stanley Whittingham:Mỗi một viên pin đều cần phải có một tấm hộ chiếu. Nói cách khác chúng phải được dán nhãn để biết chính xác rằng trong viên pin đó bao gồm những thành phần gì, là niken, cobalt hay lithium. 

Những chất này đều có nguy cơ liên quan đến cháy nổ. Nếu không xử lý cẩn thận, chúng cũng rất độc hại. Việc dán nhãn nhận biết thành phần bên trong mỗi viên pin sẽ giúp cho quá trình phân tách khi tái chế sau này.

GS Rachid Yazami: Tôi đồng tình với ý kiến về việc chúng ta cần phải có một tấm hộ chiếu để gán nhãn các thành phần hóa học bên trong pin. Điều này là để trong quá trình chúng ta tái chế, các thành phần này không bị trộn lẫn với nhau. Để làm được điều này, chúng ta cần phải có các công nghệ.

Với công nghệ hiện tại, khi tái sử dụng pin, cần phải nghiền nát viên pin đó ra, sau đó chiết xuất lại các hóa chất trong đó. Khi sản xuất pin, người ta trộn lẫn các chất này với nhau. Sau này, khi tách các chất đó ra, chúng ta vừa tốn thời gian, vừa tốn cả tiền bạc. 

Trong tương lai, chúng ta phải có những cách xử lý thông minh hơn, hiệu quả hơn. Điều đó đòi hỏi sự vào cuộc của công tác nghiên cứu, phát triển nhằm tận dụng, tái chế để tái sử dụng được các nguồn kim loại quý. 

Xin cảm ơn các ông!