Người Việt xưa nay luôn cho rằng, con cái là mối đầu tư lớn. Khi con còn nhỏ, cha mẹ dồn hết tình yêu, tiền bạc cho con. Những đứa trẻ được học hành, lớn lên theo kỳ vọng của cha mẹ. Họ mong con thành tài, cho họ mở mày mở mặt và đặc biệt lúc về già, cha mẹ có nơi để nương tựa.

Ảnh: Đức Liên

Nhưng thói quen dồn tất cả cho con một cách mù quáng sẽ làm hại người Việt nói riêng và người Á Đông nói chung. Câu chuyện mà tôi chứng kiến là một minh chứng cho điều đó.

Hàng xóm của tôi 65 tuổi. Cách đây 3 năm về trước, bà đến khu phố nơi chúng tôi ở để thuê trọ.

Chồng bà mất khi con trai của họ được 5 tuổi. Vì vậy bao nhiêu tình yêu thương và hi vọng bà dồn hết cho người con trai duy nhất.

Bà kể, khi còn trẻ, dù khó khăn đến mấy bà đều tìm cách cho con đi học. Bà sẵn sàng nhịn ăn, vay mượn để mua cho con cái này, cái kia chỉ mong con học hành thành tài.

Thấy con học được, bà càng mừng. Thay vì có khoản tích lũy cho bản thân, bà dồn hết vào tương lai của con. Bà chắc mẩm, con nên người không bao giờ phụ công cha mẹ.

Bà nghĩ rằng, chồng mất sớm, anh em phận ai nấy lo, tuổi về già của bà chỉ còn hi vọng ở con.

Khi con trai tốt nghiệp đại học, đi làm, bà cũng tự cho mình nghỉ hưu dù đang ở tuổi có thể lao động.

Từ đó, tôi thấy bà thường xuyên dành thời gian để tập thể dục, sinh hoạt các câu lạc bộ cho người già. Vì không có lương hưu, không có tích lũy anh con trai phải hàng tháng gửi tiền về cho mẹ chi tiêu.

Mỗi lần con trai gửi, bà sang khoe với tôi đầy tự hào. Những lần con chưa gửi kịp, bà gọi điện trách móc, phàn nàn rằng anh bất hiếu.

Thời trẻ, anh con trai ra sức chiều chuộng mẹ nhưng khi anh lập gia đình, mọi chuyện lại khác.

Vợ anh cầm hết tiền lương của chồng và quản lý tiền lương trong nhà. Thay vì số tiền liên tục gửi về để vừa lòng mẹ chồng như trước đây, chị thắt chặt lại. Họ còn phải lo cho các con và chi phí đắt đỏ ở thành phố, nhất là khi anh chưa có nhà, chưa có tài sản gì đáng giá.

Cuộc sống người mẹ dần khó khăn hơn, bà giận dỗi và vùng vằng với con trai. Anh con trai áy náy, thương mẹ nhưng cũng không thể làm gì hơn. Tính đi tính lại, bà quyết định bán căn nhà ở quê để cùng gia đình con trai mua nhà ở thành phố.

Cuộc sống chung chỉ vui vẻ thời gian đầu. Những mâu thuẫn, xích mích nhanh chóng bộc lộ. Người mẹ không có thu nhập nhưng thích sống thoải mái với lý do “cả đời đã vất vả nuôi con, nay phải được hưởng thụ”. Con dâu thì tính tình chắt bóp, sống trong cảnh thiếu trước hụt sau, họ cãi nhau.

Một lần mẫu thuẫn lớn, bà tự ái, đòi ra ở trọ và bà đến thuê nhà gần gia đình tôi. Lúc này, tuổi đã lớn bà mới bắt đầu đi xin việc, kiếm sống. Bao nhiêu lần xin bà đều bị người ta từ chối vì tuổi cao. Cuối cùng bà đi giúp việc cho một gia đình cùng khu phố.

Nhưng tuổi cao sức yếu, bà làm việc chậm lại thường hay đãng trí khiến gia chủ rất phiền lòng. Một lần đau ốm nghỉ quá lâu, bà bị người ta cho nghỉ việc.

Bà lại phải cầu cứu con trai. Những năm tháng cuối đời, người phụ nữ đó sống rất tằn tiện. Có hôm tôi sang chơi, thấy bữa cơm của bà chỉ có mấy bìa đậu và đĩa rau luộc. Bà ăn không hết lại dành sang bữa chiều…

Cuối cùng, bà mất trong căn phòng trọ, một mình. Tôi nghe nói, bà ốm mấy hôm nay, người con trai thì đi công tác, con dâu thì mới sinh con nên không qua lại thăm mẹ…

Chứng kiến chuyện của hàng xóm, chồng tôi chép miệng “Cha mẹ nuôi con bằng trời bằng bể/Con nuôi cha mẹ, con kể từng ngày”.

Ở tuổi già không có sự tích lũy, chuẩn bị, phải phụ thuộc vào người khác thì thực sự là một bi kịch.

Con cái không phải là tấm 'thẻ bảo hiểm’ lúc cha mẹ về già

Theo tôi, quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con” đang dần lỗi thời.

Người phụ nữ ấy là hàng xóm của gia đình tôi. Bà mất đã nửa năm nay. Cái chết trong cô đơn, tủi hờn của bà để lại cho tôi nhiều suy nghĩ về quan niệm ứng xử giữa con cái và cha mẹ.

Người Việt xưa nay luôn cho rằng, con cái là mối đầu tư lớn. Khi con còn nhỏ, cha mẹ dồn hết tình yêu, tiền bạc cho con. Những đứa trẻ được học hành, lớn lên theo kỳ vọng của cha mẹ. Họ mong con thành tài, cho họ mở mày mở mặt và đặc biệt lúc về già, cha mẹ có nơi để nương tựa.

Ảnh: Đức Liên

Nhưng thói quen dồn tất cả cho con một cách mù quáng sẽ làm hại người Việt nói riêng và người Á Đông nói chung. Câu chuyện mà tôi chứng kiến là một minh chứng cho điều đó.

Hàng xóm của tôi 65 tuổi. Cách đây 3 năm về trước, bà đến khu phố nơi chúng tôi ở để thuê trọ.

Chồng bà mất khi con trai của họ được 5 tuổi. Vì vậy bao nhiêu tình yêu thương và hi vọng bà dồn hết cho người con trai duy nhất.

Bà kể, khi còn trẻ, dù khó khăn đến mấy bà đều tìm cách cho con đi học. Bà sẵn sàng nhịn ăn, vay mượn để mua cho con cái này, cái kia chỉ mong con học hành thành tài.

Thấy con học được, bà càng mừng. Thay vì có khoản tích lũy cho bản thân, bà dồn hết vào tương lai của con. Bà chắc mẩm, con nên người không bao giờ phụ công cha mẹ.

Bà nghĩ rằng, chồng mất sớm, anh em phận ai nấy lo, tuổi về già của bà chỉ còn hi vọng ở con.

Khi con trai tốt nghiệp đại học, đi làm, bà cũng tự cho mình nghỉ hưu dù đang ở tuổi có thể lao động.

Từ đó, tôi thấy bà thường xuyên dành thời gian để tập thể dục, sinh hoạt các câu lạc bộ cho người già. Vì không có lương hưu, không có tích lũy anh con trai phải hàng tháng gửi tiền về cho mẹ chi tiêu.

Mỗi lần con trai gửi, bà sang khoe với tôi đầy tự hào. Những lần con chưa gửi kịp, bà gọi điện trách móc, phàn nàn rằng anh bất hiếu.

Thời trẻ, anh con trai ra sức chiều chuộng mẹ nhưng khi anh lập gia đình, mọi chuyện lại khác.

Vợ anh cầm hết tiền lương của chồng và quản lý tiền lương trong nhà. Thay vì số tiền liên tục gửi về để vừa lòng mẹ chồng như trước đây, chị thắt chặt lại. Họ còn phải lo cho các con và chi phí đắt đỏ ở thành phố, nhất là khi anh chưa có nhà, chưa có tài sản gì đáng giá.

Cuộc sống người mẹ dần khó khăn hơn, bà giận dỗi và vùng vằng với con trai. Anh con trai áy náy, thương mẹ nhưng cũng không thể làm gì hơn. Tính đi tính lại, bà quyết định bán căn nhà ở quê để cùng gia đình con trai mua nhà ở thành phố.

Cuộc sống chung chỉ vui vẻ thời gian đầu. Những mâu thuẫn, xích mích nhanh chóng bộc lộ. Người mẹ không có thu nhập nhưng thích sống thoải mái với lý do “cả đời đã vất vả nuôi con, nay phải được hưởng thụ”. Con dâu thì tính tình chắt bóp, sống trong cảnh thiếu trước hụt sau, họ cãi nhau.

Một lần mẫu thuẫn lớn, bà tự ái, đòi ra ở trọ và bà đến thuê nhà gần gia đình tôi. Lúc này, tuổi đã lớn bà mới bắt đầu đi xin việc, kiếm sống. Bao nhiêu lần xin bà đều bị người ta từ chối vì tuổi cao. Cuối cùng bà đi giúp việc cho một gia đình cùng khu phố.

Nhưng tuổi cao sức yếu, bà làm việc chậm lại thường hay đãng trí khiến gia chủ rất phiền lòng. Một lần đau ốm nghỉ quá lâu, bà bị người ta cho nghỉ việc.

Bà lại phải cầu cứu con trai. Những năm tháng cuối đời, người phụ nữ đó sống rất tằn tiện. Có hôm tôi sang chơi, thấy bữa cơm của bà chỉ có mấy bìa đậu và đĩa rau luộc. Bà ăn không hết lại dành sang bữa chiều…

Cuối cùng, bà mất trong căn phòng trọ, một mình. Tôi nghe nói, bà ốm mấy hôm nay, người con trai thì đi công tác, con dâu thì mới sinh con nên không qua lại thăm mẹ…

Chứng kiến chuyện của hàng xóm, chồng tôi chép miệng “Cha mẹ nuôi con bằng trời bằng bể/Con nuôi cha mẹ, con kể từng ngày”.

Ở tuổi già không có sự tích lũy, chuẩn bị, phải phụ thuộc vào người khác thì thực sự là một bi kịch.

Con cái không phải là tấm 'thẻ bảo hiểm’ lúc cha mẹ về già

Theo tôi, quan niệm “trẻ cậy cha, già cậy con” đang dần lỗi thời.

Theo BHXH Việt Nam, điều kiện hưởng lương hưu được quy định tại Điều 169, Khoản 1 Điều 219 Bộ luật Lao động năm 2019 và Nghị định số 135/2020/NĐ-CP.

Theo đó, kể từ ngày 1/1/2021, tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường là đủ 60 tuổi 3 tháng đối với lao động nam và đủ 55 tuổi 4 tháng đối với lao động nữ. Sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với lao động nam cho đến khi đủ 62 tuổi vào năm 2028 và cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng đối với lao động nữ cho đến đủ 60 tuổi vào năm 2035.

Người lao động có thể nghỉ hưu thấp hơn không quá 5 tuổi so với tuổi nghỉ hưu quy định trên nếu có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và thuộc một trong bốn trường hợp dưới đây.

Thứ nhất, có từ đủ 15 năm trở lên làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.

Thứ hai, có từ đủ 15 năm trở lên làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn (bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021).

Thứ ba, có tổng thời gian làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và thời gian làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn (bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021) từ đủ 15 năm trở lên.

Thứ tư, bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.

Người lao động có thể nghỉ hưu thấp hơn tối đa 10 tuổi so với tuổi nghỉ hưu quy định nếu có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và thêm một trong hai điều kiện sau.

Thứ nhất, có đủ 15 năm làm công việc khai thác than trong hầm lò.

Thứ hai, bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.

Ngoài ra, người lao động sẽ không bị quy định giới hạn về tuổi đời khi đã có đủ 20 năm đóng BHXH và thuộc một trong hai trường hợp: 

Thứ nhất, bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn rủi ro nghề nghiệp.

Thứ hai, bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên và có đủ 15 năm làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.

Về mức lương hưu, BHXH Việt Nam cho biết, theo quy định tại Khoản 2, Khoản 3 Điều 56 Luật BHXH năm 2014.

Theo đó, mức lương hưu hằng tháng được tính bằng tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng nhân với mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

Trong đó, tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng đối với lao động nam được tính bằng 45% tương ứng với 20 năm đóng BHXH. Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng BHXH được tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%.

Như vậy, để đạt được mức lương hưu hằng tháng là 75% thì lao động nam khi đủ tuổi hưởng lương hưu cần có đủ 35 năm đóng BHXH.

Theo BHXH Việt Nam, pháp luật về BHXH hiện hành không có quy định số năm đóng BHXH thừa được quy đổi sang tuổi để về hưu sớm mà vẫn hưởng mức tỷ lệ lương hưu tối đa.

Năm nay ông Nguyễn Phi Hùng 56 tuổi nhưng ông đã đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) được 33 năm. Như vậy, khi 58 tuổi, ông sẽ đóng BHXH được 35 năm, đủ điều kiện để hưởng lương hưu với tỷ lệ hưởng tối đa (75% bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH). Tuy nhiên, thời điểm đó ông vẫn chưa đủ tuổi để nghỉ hưu, hưởng chế độ hưu trí.

Ông Hùng hỏi: "Số năm đóng thừa BHXH của tôi có được quy đổi sang tuổi để về hưu sớm mà vẫn hưởng mức tỷ lệ lương hưu tối đa hay không?".

Theo BHXH Việt Nam, điều kiện hưởng lương hưu được quy định tại Điều 169, Khoản 1 Điều 219 Bộ luật Lao động năm 2019 và Nghị định số 135/2020/NĐ-CP.

Theo đó, kể từ ngày 1/1/2021, tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường là đủ 60 tuổi 3 tháng đối với lao động nam và đủ 55 tuổi 4 tháng đối với lao động nữ. Sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với lao động nam cho đến khi đủ 62 tuổi vào năm 2028 và cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng đối với lao động nữ cho đến đủ 60 tuổi vào năm 2035.

Người lao động có thể nghỉ hưu thấp hơn không quá 5 tuổi so với tuổi nghỉ hưu quy định trên nếu có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và thuộc một trong bốn trường hợp dưới đây.

Thứ nhất, có từ đủ 15 năm trở lên làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.

Thứ hai, có từ đủ 15 năm trở lên làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn (bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021).

Thứ ba, có tổng thời gian làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và thời gian làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn (bao gồm cả thời gian làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên trước ngày 1/1/2021) từ đủ 15 năm trở lên.

Thứ tư, bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.

Người lao động có thể nghỉ hưu thấp hơn tối đa 10 tuổi so với tuổi nghỉ hưu quy định nếu có đủ 20 năm đóng BHXH trở lên và thêm một trong hai điều kiện sau.

Thứ nhất, có đủ 15 năm làm công việc khai thác than trong hầm lò.

Thứ hai, bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.

Ngoài ra, người lao động sẽ không bị quy định giới hạn về tuổi đời khi đã có đủ 20 năm đóng BHXH và thuộc một trong hai trường hợp: 

Thứ nhất, bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn rủi ro nghề nghiệp.

Thứ hai, bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên và có đủ 15 năm làm nghề hoặc công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.

Về mức lương hưu, BHXH Việt Nam cho biết, theo quy định tại Khoản 2, Khoản 3 Điều 56 Luật BHXH năm 2014.

Theo đó, mức lương hưu hằng tháng được tính bằng tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng nhân với mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

Trong đó, tỷ lệ hưởng lương hưu hằng tháng đối với lao động nam được tính bằng 45% tương ứng với 20 năm đóng BHXH. Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng BHXH được tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%.

Như vậy, để đạt được mức lương hưu hằng tháng là 75% thì lao động nam khi đủ tuổi hưởng lương hưu cần có đủ 35 năm đóng BHXH.

Theo BHXH Việt Nam, pháp luật về BHXH hiện hành không có quy định số năm đóng BHXH thừa được quy đổi sang tuổi để về hưu sớm mà vẫn hưởng mức tỷ lệ lương hưu tối đa.

Năm 2017, các thành viên của Hiệp hội Lão khoa Nhật Bản gồm một nhóm các bác sĩ và giáo sư đại học đã đề xuất thay đổi ngưỡng tuổi được cho là “người già” - tăng từ 65 lên 75 tuổi do mức tuổi thọ phổ biến của người dân nước này.

Theo số liệu điều tra dân số từ năm 2015, 26,7% dân số Nhật Bản từ 65 tuổi trở lên. Ước tính con số này sẽ tăng lên 33% vào năm 2035 và lên tới 40% vào năm 2060.

Các nhà kinh tế học đã bày tỏ lo ngại về tình trạng già hoá dân số lan rộng vì thế hệ trẻ sinh con ít.

Việc xác định lại mức tuổi được coi là “người già” từ 65 lên 75 tuổi sẽ giúp giữ lại người cao tuổi hơn tiếp tục ở trong lực lượng lao động. Những người lâu nay đến tuổi nghỉ hưu nhưng vẫn còn sức khoẻ tốt vẫn có thể tiếp tục làm việc để thúc đẩy nền kinh tế.

Đa số người Nhật có vẻ đồng tình với đề xuất này.

Theo tờ Japan Times, một cuộc khảo sát được tiến hành bởi Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi cho thấy 20% được hỏi nghĩ rằng tuổi già nên bắt đầu từ 65, trong khi có 41,1% - nhóm lớn nhất - cho biết nên bắt đầu từ 70 tuổi. Chỉ có 16% nghĩ rằng 75 tuổi mới là người già.

Một cuộc khảo sát khác với những người từ 60 tuổi trở lên cho thấy 70% trong số họ nói rằng họ sẵn sàng làm việc khi đã trên 65 tuổi. Tờ Japan Times thậm chí còn trích dẫn số liệu cho thấy năm 2015 là năm thứ 12 liên tiếp tỷ lệ người cao tuổi tham gia lực lượng lao động tăng lên. Tính đến năm 2017, ước tính có khoảng 7,3 triệu lao động cao tuổi vẫn còn làm việc - chiếm 11% lực lượng lao động của Nhật Bản.

Với thực tế là người Nhật có tuổi thọ trung bình cao, cộng với văn hoá đam mê công việc đã ăn sâu, đề xuất này dường như là một sự thay đổi tự nhiên về cách định nghĩa “người già”.

“Câu hỏi đặt ra là liệu những thay đổi này có phù hợp với những cải cách mang tính hệ thống để cho phép người cao tuổi tiếp tục tham gia vào thị trường lao động hay không” - tờ Japan Times đặt vấn đề trong một bài xã luận. Những cải cách đó bao gồm tuổi nghỉ hưu bắt buộc và việc hiểu rõ rằng không nhất thiết người cao tuổi đều phải tiếp tục làm việc.

Trong những trường hợp này, Nhật Bản có thể lấp đầy khoảng trống của lực lượng lao động bằng những nhân viên không tuổi - hay còn được gọi là “robot”.

Khi còn trẻ, hãy suy nghĩ và chuẩn bị 'nếu mai này mình già đi'

Người già ở nước ta đang thật sự yếu thế, cô độc và lẻ loi trong nhịp sống ngày càng nhanh và vội hiện nay.

Nhật Bản đang có tốc độ già hoá dân số ngày một tăng. Ảnh: Financial Times

Năm 2017, các thành viên của Hiệp hội Lão khoa Nhật Bản gồm một nhóm các bác sĩ và giáo sư đại học đã đề xuất thay đổi ngưỡng tuổi được cho là “người già” - tăng từ 65 lên 75 tuổi do mức tuổi thọ phổ biến của người dân nước này.

Theo số liệu điều tra dân số từ năm 2015, 26,7% dân số Nhật Bản từ 65 tuổi trở lên. Ước tính con số này sẽ tăng lên 33% vào năm 2035 và lên tới 40% vào năm 2060.

Các nhà kinh tế học đã bày tỏ lo ngại về tình trạng già hoá dân số lan rộng vì thế hệ trẻ sinh con ít.

Việc xác định lại mức tuổi được coi là “người già” từ 65 lên 75 tuổi sẽ giúp giữ lại người cao tuổi hơn tiếp tục ở trong lực lượng lao động. Những người lâu nay đến tuổi nghỉ hưu nhưng vẫn còn sức khoẻ tốt vẫn có thể tiếp tục làm việc để thúc đẩy nền kinh tế.

Đa số người Nhật có vẻ đồng tình với đề xuất này.

Theo tờ Japan Times, một cuộc khảo sát được tiến hành bởi Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi cho thấy 20% được hỏi nghĩ rằng tuổi già nên bắt đầu từ 65, trong khi có 41,1% - nhóm lớn nhất - cho biết nên bắt đầu từ 70 tuổi. Chỉ có 16% nghĩ rằng 75 tuổi mới là người già.

Một cuộc khảo sát khác với những người từ 60 tuổi trở lên cho thấy 70% trong số họ nói rằng họ sẵn sàng làm việc khi đã trên 65 tuổi. Tờ Japan Times thậm chí còn trích dẫn số liệu cho thấy năm 2015 là năm thứ 12 liên tiếp tỷ lệ người cao tuổi tham gia lực lượng lao động tăng lên. Tính đến năm 2017, ước tính có khoảng 7,3 triệu lao động cao tuổi vẫn còn làm việc - chiếm 11% lực lượng lao động của Nhật Bản.

Với thực tế là người Nhật có tuổi thọ trung bình cao, cộng với văn hoá đam mê công việc đã ăn sâu, đề xuất này dường như là một sự thay đổi tự nhiên về cách định nghĩa “người già”.

“Câu hỏi đặt ra là liệu những thay đổi này có phù hợp với những cải cách mang tính hệ thống để cho phép người cao tuổi tiếp tục tham gia vào thị trường lao động hay không” - tờ Japan Times đặt vấn đề trong một bài xã luận. Những cải cách đó bao gồm tuổi nghỉ hưu bắt buộc và việc hiểu rõ rằng không nhất thiết người cao tuổi đều phải tiếp tục làm việc.

Trong những trường hợp này, Nhật Bản có thể lấp đầy khoảng trống của lực lượng lao động bằng những nhân viên không tuổi - hay còn được gọi là “robot”.

Khi còn trẻ, hãy suy nghĩ và chuẩn bị 'nếu mai này mình già đi'

Người già ở nước ta đang thật sự yếu thế, cô độc và lẻ loi trong nhịp sống ngày càng nhanh và vội hiện nay.