Đây là minh chứng mới nhất về mức độ tác động to lớn của gián đoạn học tập trong thời kỳ đại dịch.

Theo đó, điểm tổng hợp ACT trung bình năm 2022 được ghi nhận là 19,8/36, đánh dấu lần đầu tiên kể từ năm 1991 có điểm trung bình dưới 20. Hơn nữa, ngày càng có nhiều học sinh trung học không đáp ứng được bất kỳ điểm chuẩn của môn học nào trong ACT. 

Cụ thể, năm 2022, có 42% học sinh thi ACT không đáp ứng bất kỳ yêu cầu điểm chuẩn nào về Tiếng Anh, Toán, Đọc hiểu và Khoa học. Tỷ lệ này cao hơn nhiều so với 38% vào năm 2021. Điểm chuẩn là những chỉ số đánh giá và dự đoán mức độ học tập của học sinh trong các khóa học đại học tương ứng. 

Điểm ACT đã giảm đều đặn trong những năm gần đây. Tuy nhiên, “mức độ sụt giảm trong năm nay là đặc biệt đáng báo động”, Giám đốc điều hành ACT Janet Godwin cho biết trong một tuyên bố.

Các kết quả đưa ra một góc nhìn về sự bất bình đẳng có hệ thống trong giáo dục, trước khi đại dịch buộc các trường đại học và cao đẳng đóng cửa và các yêu cầu kiểm tra tạm gác lại. Những sinh viên đến từ các vùng nông thôn, các gia đình có thu nhập thấp hoặc thường là sinh viên da màu chịu tác động mạnh nhất.

Số lượng sinh viên tham gia kỳ thi ACT đã giảm 30% kể từ năm 2018, khi ngày càng nhiều sinh viên tốt nghiệp bỏ đại học và một số trường đại học không còn yêu cầu thi tuyển sinh đầu vào. Đáng chú ý, sự tham gia của học sinh da đen đã giảm 37%, với 154.000 thí sinh trong năm nay.

Các bài kiểm tra tiêu chuẩn hóa như ACT đã vấp phải những tranh luận về tính công bằng đối với học sinh thiểu số và thu nhập thấp, vì những học sinh được tiếp cận với các khóa học ôn luyện nâng cao đắt đỏ thường có thành tích tốt hơn. Một số bảo vệ quan điểm duy trì bài kiểm tra như một thước đo đánh giá khả năng sẵn sàng vào đại học của học sinh và dựa vào đó, các trường sẽ có căn cứ để hỗ trợ sinh viên.

Với nhiều học sinh, điểm ACT được hy vọng sẽ tạo lợi thế cho họ trong việc xét tuyển. Tyrone Jordan, sinh viên năm nhất tại Đại học Bang Arizona (Mỹ), cho biết điểm thi ACT và SAT (bài kiểm tra đánh giá năng lực chuẩn hóa) đã giúp cậu ưu thế hơn sinh viên khác và nhận được học bổng.

Trong khi đó, nhiều sinh viên gặp khó khăn trong việc tiếp cận hoặc chọn không làm bài kiểm tra vì một số trường coi điểm kiểm tra ACT là tùy chọn, thậm chí hệ thống Đại học California còn không xét tuyển điểm này mặc dù học sinh có nộp.

Bảo Huy(Theo US News)

Học phí đại học ở Mỹ tăng đồng loạt

Giao diện cũ của Siri (phải) và màn hình nhiều màu sắc khi gọi Siri trên iOS 18.1. Ảnh: Tuấn Anh.

Đêm 28/10, Apple chính thức phát hành những tính năng đầu tiên của bộ công cụ trí tuệ nhân tạo Apple Intelligence thông qua bản cập nhật iOS 18.1, iPadOS 18.1 và macOS 15.1.

Trước khi phát hành rộng rãi, Apple Intelligence đã được thử nghiệm trong vài tháng. Bộ công cụ hỗ trợ iPhone 15 Pro/15 Pro Max, toàn bộ dòng iPhone 16, iPad mini A17 Pro, iPad và Mac dùng chip M. Sau khi cập nhật thiết bị, người dùng cần đăng ký trong phần Cài đặt (Settings) để chờ đến lượt trải nghiệm.

Hiện tại, Apple Intelligence chỉ hỗ trợ tiếng Anh tại Mỹ. Những ngôn ngữ, tính năng tiếp theo sẽ được phát hành từ cuối năm nay, kéo dài đến 2025.

Tính năng đầu tiên của Apple Intelligence là Công cụ viết (Writing Tools). Người dùng có thể bôi đen văn bản trong bất kỳ ứng dụng để yêu cầu viết lại, hiệu đính và tóm tắt nội dung.

Apple Intelligence hỗ trợ chỉnh giọng văn theo phong cách chuyên nghiệp, thân thiện hoặc súc tích. Tính năng hiệu đính sẽ kiểm tra ngữ pháp, cấu trúc câu và chính tả, trong khi chế độ tóm tắt cho phép tổng hợp nội dung dưới dạng gạch đầu dòng hoặc kẻ bảng.

iOS 18.1 cũng nâng cấp trợ lý Siri với hiệu ứng mới, cho phép nhấn 2 lần vào nút Home ảo để nhập câu lệnh nếu không muốn dùng giọng nói.

Bản thân giọng nói của Siri cũng trở nên tự nhiên hơn. Công cụ này có thể nắm bắt câu lệnh khi người dùng nói vấp và duy trì ngữ cảnh sang câu kế tiếp. Trợ lý cũng hỗ trợ truy vấn hướng dẫn sử dụng thiết bị Apple.

Tính năng viết lại và hiệu đính văn bản trong Apple Intelligence. Ảnh: Apple.

Ứng dụng Ảnh (Photos) trên iOS 18.1 có 3 tính năng mới. Đầu tiên, người dùng có thể tìm ảnh, video bằng cách mô tả theo ngôn ngữ tự nhiên. Tiếp theo là công cụ Dọn dẹp (Clean Up), có thể xóa vật thể không mong muốn bằng AI. Cuối cùng, chế độ Kỷ niệm (Memory) cho phép tạo video bằng mô tả.

Trong ứng dụng Mail và Tin nhắn (Messages), Apple Intelligence mang đến 2 tính năng gồm Priority Messages, ưu tiên hiển thị các email cần xử lý gấp, chẳng hạn như lời mời ăn trưa trong ngày hoặc thẻ lên máy bay.

Khi xem hộp thư, người dùng có thể đọc email được tóm tắt, hoặc sử dụng công cụ riêng trong từng email. Ngoài ra, Smart Reply sẽ gợi ý nội dung trả lời, phân tích câu hỏi trong mail để đảm bảo không bỏ sót.

Apple Intelligence cũng hỗ trợ tóm tắt thông báo, cho phép cập nhật nhanh các thông báo liên tục như tin nhắn từ nhóm chat, tin tức... Tính năng Tập trung (Focus) bổ sung chế độ Giảm gián đoạn (Reduce Interruptions), có thể phân tích và chỉ tóm tắt những thông báo cần xử lý sớm.

Tính năng mô tả để tìm ảnh và ghi âm/tóm tắt cuộc gọi trong Apple Intelligence. Ảnh: Apple.

Người dùng có thể ghi âm cuộc gọi/ghi chú rồi chuyển thành văn bản hoặc tóm tắt. Nếu ghi âm cuộc gọi, người tham gia sẽ tự động được thông báo. Khi cuộc gọi kết thúc, Apple Intelligence cũng tạo bản tóm tắt nội dung chính.

Apple cũng hé lộ một số tính năng AI tiếp theo. Dự kiến phát hành vào tháng 12, iOS 18.2 mang đến nhiều công cụ mới như tạo ảnh (Image Playground), tạo emoji (Genmoji), tích hợp ChatGPT và Visual Intelligence cho iPhone 16.

Đến năm 2025, Apple dự kiến bổ sung chế độ thông báo ưu tiên (Priority Notifications), Siri sẽ có khả năng nhận biết nội dung trên màn hình và điều khiển ứng dụng.

Về ngôn ngữ, Apple Intelligence sẽ mở rộng sang tiếng Anh tại Australia, Canana, Ireland, New Zealand, Nam Phi và Vương quốc Anh từ tháng 12. Những ngôn ngữ khác sẽ được hỗ trợ từ tháng 4/2025 và bổ sung dần đến cuối năm sau, trong đó có tiếng Việt.

Những câu chuyện bên trong Apple

Văn hóa bí mật luôn là một điểm đặc biệt của Apple. Cuộc đời Steve Jobs, Tim Cook và quá trình sáng tạo những sản phẩm quan trọng như iPhone thường chỉ được tiết lộ qua những trang sách, nơi các tác giả dành nhiều năm để mang tới những câu chuyện hấp dẫn

Phóng viên: Sự việc gian lận thi cử ở Hà Giang, Sơn La làm gợi nhớ lại kết quả thi tốt nghiệp từ thời Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân, trong đó có những tỉnh như Tuyên Quang tỷ lệ tốt nghiệp chỉ có 14%, hay những tiêu cực thi cử như Đồi Ngô, Bạc Liêu… Ông có cho rằng việc phanh phui tiêu cực của năm nay chính là tiền đề để làm mạnh hơn câu chuyện chống bệnh thành tích và tiêu cực trong giáo dục mà trước kia đã từng chạm đến?

TS Lê Viết Khuyến: Ngay từ đầu khi tiêu cực năm nay được phanh phui, tôi đã nói là phải làm quyết liệt, không có vùng cấm.

Cho nên, chúng ta không nên dừng lại ở những người tham gia trực tiếp vào tiêu cực, mà phải tìm ra được những kẻ đồng loã, phá đi những tiêu cực mang tính chất tổ chức.

Theo ông, khi phân quyền tổ chức thi THPT quốc gia tới địa phương, lãnh đạo ở đó cần có trách nhiệm như thế nào?

Ở đây nói đến chuyện trách nhiệm thuộc về ai, thì thực tế trách nhiệm là của cả hệ thống.

Khi rà soát thì phải rà soát từng khâu một để làm rõ vấn đề ở đâu và cuối cùng quy trách nhiệm ở chỗ nào.

Đứng ở phía Bộ GD-ĐT, đây là cơ quan phải chịu trách nhiệm chung trước xã hội về tất cả những gì xảy ra trong lĩnh vực giáo dục. Nếu nhìn ở góc độ chung đó, bao giờ người đứng đầu ngành cũng nên có lời xin lỗi nhân dân, học sinh, phụ huynh, sau đó mới quy trách nhiệm cụ thể từng khâu một.

Còn về trách nhiệm của địa phương, một trong những đề xuất của tôi và của Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam (gọi tắt là Hiệp hội) mà tôi là thành viên, là giao trách nhiệm cho người đứng đầu địa phương.

Khi đã phân cấp cho địa phương về việc tổ chức kỳ thi thì người đứng đầu địa phương – tức Chủ tịch UBND tỉnh phải chịu trách nhiệm trước người dân, trước Chính phủ về những tiêu cực xảy ra trong địa bàn của mình.

Khi đã quy trách nhiệm như thế, thì ông Chủ tịch UBND sẽ huy động bộ máy của mình để làm tốt công tác tuyển sinh.

Còn các bộ phận bên dưới sẽ chịu trách nhiệm với người đứng đầu tỉnh, chứ không phải chỉ xử anh Lương, anh Hoài là xong.

Được và chưa được của kỳ thi

- Có ý kiến bình luận về sự việc ở Hà Giang, Sơn La giống như câu chuyện “tái ông thất mã”: Khi tiêu cực bị phanh phui mới nhìn thấy lỗ hổng ở nhiều khâu, từ trung ương tới địa phương. Và chuyện “Tái ông” lại chính là cơ hội để chúng ta tiếp tục làm trong sạch giáo dục?

Tôi không muốn nhìn cực đoan về một phía, mà muốn phân tích cả 2 mặt của kỳ thi năm nay.

Kỳ thi năm nay so với các năm trước đây có những cái được và chưa được.

Cái được thứ nhất là thí sinh thi tại địa phương, giảm tốn kém cho Nhà nước và cho chính gia đình các em. Tôi nghĩ đó là thành công lớn nhất của phương án tuyển sinh này.

Cái được thứ 2 là khâu làm đề tốt hơn các năm trước, biểu hiện cụ thể ở phổ điểm các môn tương đối chuẩn (hình chuông dốc đều về 2 bên), trừ môn Toán, tiếng Anh, Giáo dục công dân. Những năm trước, phổ điểm rất méo mó.

Thứ ba là tiêu cực giảm. Trước kia chúng ta có những Đồi Ngô, những cảnh tượng phao thi trắng xoá sân trường… Bây giờ thi 9 môn thì 8 môn trắc nghiệm khách quan, dùng cách hoán vị câu hỏi nên loại hẳn tiêu cực mà trước đây tràn ngập.

Thứ tư là kỳ thi năm nay và một vài năm trước bắt đầu chấp nhận sự công khai hoá. Những năm trước hay vài chục năm trước, người ta có thể xầm xì về tiêu cực ở đây ở kia nhưng không có chứng cớ phát hiện. Khi Bộ GD-ĐT chấp nhận công bố phổ điểm, cung cấp dữ liệu để có thể làm phổ điểm từng tỉnh, nhờ đó mà các chuyên gia có thể chỉ ra điểm bất thường sau vài tiếng. Các năm trước không phải không có tiêu cực, mà không có cơ sở để phát hiện ra.

Còn những điểm chưa đạt của kỳ thi, tôi có thể kể ra đây.

Thứ nhất là khâu đề thi vẫn phải tiếp tục hoàn thiện hơn về kỹ năng soạn đề.

Một nửa nội dung đề thi phải phù hợp với chuẩn đầu ra của môn học đó về mặt kiến thức, kỹ năng, thái độ tối thiểu cần đạt được – tức là phải đạt điểm 5 trở lên mới được công nhận là đỗ tốt nghiệp.

Theo thang điểm của EU cũng phải đạt từ mức tương đương điểm 5 trở lên mới là đạt. Một bài thi 1,5 điểm mà vẫn đạt yêu cầu tốt nghiệp là không được.

Quan điểm đạt tốt nghiệp bây giờ “rất láo nháo” khi cộng cả điểm học bạ, bởi vì trong bối cảnh chạy theo thành tích như ở ta thì bằng cách nào đó, người ta có thể nâng điểm được hết.

Một số nước họ làm được cách xét tốt nghiệp theo kết quả học tập vì họ có hệ thống kiểm định nhà trường tốt.

Điểm trừ thứ 2 là từ trước đến nay, ta chỉ chú ý đến tiêu cực ở người thi, sự thiếu trách nhiệm của người chấm. Có một điều trước đây ta không nói tới là tiêu cực về mặt tổ chức như kỳ thi năm nay.

Tiêu cực về mặt “tổ chức” ở những năm trước mới ở mức độ “xì xầm”, còn năm nay đã “bắt” được cái tiêu cực.

Thứ 3 là kỳ thi năm nay vẫn chưa làm được 2 đề xuất của Hiệp hội, đó là giao cho trách nhiệm cho người đứng đầu địa phương và tăng cường giám sát xã hội.

Lâu nay, ta giám sát nội bộ, cái gì cũng bí mật, khép kín. Khi có tiêu cực, giám sát nội bộ không có ý nghĩa gì.

Theo ông, sắp tới kỳ thi THPT quốc gia nên tiếp tục thế nào?

Nếu như chủ trương sai thì dứt khoát phải bỏ, nhưng nếu chủ trương đúng mà trong quá trình thực hiện gặp trục trặc này khác có thể do nguyên nhân chủ quan của từng phía hay nguyên nhân khách quan thì phải phân tích rõ, khắc phục những trục trặc đó để chủ trương vẫn tiếp tục để theo hướng ngày một hoàn thiện hơn.

Nhân chuyện này, có những chuyên gia, nhà giáo, nhà khoa học đặt vấn đề: có nên giữ lại "kỳ thi 2 trong 1", có nên tách 2 kỳ thi như trước đây, có nên giao coi thi và chấm thi cho trường đại học, hay giao việc xét tốt nghiệp cho địa phương… Rất nhiều ý kiến khác nhau.

Báo chí và một số người vẫn hay gọi là kỳ thi “2 trong 1”. Nhưng trên thực tế, theo tinh thần của Nghị quyết 29, đề án thiết kế lại chỉ còn một kỳ thi quốc gia là kỳ thi tốt nghiệp THPT, còn việc tuyển sinh ĐH, CĐ, theo điều 34 của Luật Giáo dục Đại học, là công việc của các trường.

Các trường được quyền tự chủ tuyển sinh, không ai bắt buộc các trường phải dùng kết quả của kỳ thi này.

Để giải quyết bài toán tốn kém, theo tôi, các trường tốp trên hoặc những ngành “hot” nên sử dụng kết quả kỳ thi THPT quốc gia như vòng sơ tuyển để loại bớt thí sinh. Vòng thứ 2 sẽ do trường tự ra đề, tự chấm. Như vậy thay vì phải tổ chức thi cho 1 vạn thí sinh để chọn ra 100 em, trường chỉ phải tổ chức thi cho 1.000 em để chọn ra 100 em. Nhiều nước trên thế giới người ta cũng làm theo cách thức này.

Người ta nói bỏ kỳ thi tốt nghiệp và giao cho địa phương tự công nhận, như tôi phân tích, đây vẫn phải là kỳ thi quốc gia.

Ở ta, bệnh thành tích rất lớn, nếu làm như thế thì làm sao có được chất lượng giáo dục phổ thông cho tốt. Nếu giáo dục phổ thông không tốt thì làm sao có chất lượng giáo dục đại học tốt. Nên đề xuất nói bỏ thi tốt nghiệp là không ổn.

Vậy khi nào thì bỏ được? Khi mà chúng ta hình thành được văn hoá chất lượng, hệ thống kiểm định của cả hệ thống tốt. Lúc đó hãy nói đến chuyện bỏ kỳ thi tốt nghiệp.

Tuy nhiên, kỳ thi tốt nghiệp phải đi đúng thực chất – tức đạt từ 5 điểm trở lên mỗi môn thi.

Hiện nay, cũng vẫn là định hướng theo bệnh thành tích khi hơn 90% tốt nghiệp. Dư luận lại càng có cớ “thế thì làm sao phải thi”.

Đề xuất nữa là giao cho trường đại học coi thi và chấm thi. Phương án này rất tốn kém và chắc đâu trường đại học đã không có tiêu cực? Tôi thấy những đề xuất đó không phù hợp.

Với kinh nghiệm làm công tác quản lý giáo dục đại học 19 năm của tôi, trong công tác tuyển sinh đại học cũng như thi tốt nghiệp phổ thông, tôi chứng kiến những đề xuất, chủ trương rất đúng nhưng quá mới mẻ. Xã hội chưa hiểu rõ được những chủ trương ấy. Ý kiến từ phía xã hội là đương nhiên sẽ có. Nhưng nếu ý kiến mạnh quá mà không thật khách quan thì có thể tạo ra áp lực, làm cho tư lệnh ngành có thể chao đảo và từ bỏ chủ trương đó vì áp lực.

Nhưng sau đó có thể 5-10 năm, người ta lại nhìn nhận lại tại sao không kiên định, tại sao lại bỏ chủ trương đó đi để giáo dục đại học chỉ dừng lại ở đó. Đã làm một lần mà bị bác đi rồi thì quay lại sẽ có những nghi ngại.

Xin cảm ơn ông!

Nguyễn Thảo (Thực hiện)

Những lỗ hổng dẫn tới sai phạm thi cử như ở Hà Giang, Sơn La

Nhiều lỗ hổng được các chuyên gia, người có kinh nghiệm trong ngành giáo dục vạch ra có thể dẫn tới sai phạm thi cử như các vụ việc được phanh phui.