Thay đổi đáng kể nhất là việc chuyển từ sử dụng khí chlorofluorocarbons (CFC) gây hại cho tầng ozone sang khí hydrofluorocarbon (HFC) vào đầu thập niên 1990. Dù không có hại cho ozone tầng bình lưu, HFC vẫn đóng góp lớn vào sự ấm lên toàn cầu so với CO2.

Theo Nghị định thư Montreal có hiệu lực vào năm 2019, các nước cam kết buộc phải cắt giảm 80% lượng khí HFC trong 30 năm tới, để giảm lượng khí thải nhà kính tương đương 70 tỷ tấn CO2 vào năm 2050, giúp ngăn Trái đất ấm lên 0,5°C vào cuối thế kỷ này.

Như vậy, giải pháp đầu tiên cho việc cải tiến điều hòa nhiệt độ chính là đi tìm chất thay thế HFC. Một số biện pháp đã được đưa ra như dùng chính khí CO2 thay cho HFC, nhưng các nhà sản xuất hiện giờ mới chỉ tìm được các môi chất lạnh (hay còn gọi là gas lạnh) thuộc họ HFC có chỉ số làm nóng lên toàn cầu (GWP) và chỉ số tác động phá hủy tầng ozone (ODP) thấp hơn mà thôi. 

Hiện các nhà sản xuất đang chạy đua thay thế các loại gas lạnh cũ bằng R32 có chỉ số GWP và ODP tương ứng là 675 và 0. Tuy nhiên loại gas được sử dụng phổ biến trên các điều hòa đời cũ vẫn là R410A và R22, vốn có hiệu suất làm lạnh kém hơn với chỉ số GWP và ODP cao hơn dẫn tới gây hại cho môi trường nhiều hơn. Những loại gas cũ này có nguy cơ rò rỉ cao ở các bãi phế liệu hoặc nơi thu mua điều hòa cũ. 

Điều hòa bãi tiềm ẩn rủi ro với môi trường và cần phải được kiểm soát chặt chẽ

Một hướng khác là nghiên cứu cải tiến hiệu suất năng lượng của điều hòa. Hiện tại, công nghệ máy nén làm lạnh trong điều hòa mới chỉ đạt hiệu suất tối đa là 14% (trung bình là 6-8%), theo Viện Nghiên cứu Rocky Mountain. Con số này là thấp hơn đáng kể so với các tấm pin năng lượng mặt trời (50%) hay đèn LED (70%). 

Theo IEA, việc sử dụng điều hòa có hiệu suất gấp đôi hiện nay có thể giúp tiết kiệm tới 2,9 nghìn tỷ USD vào năm 2050.

Ngay cả khi không có những đột phá công nghệ nào, nhiều giải pháp bên ngoài giúp cải thiện hiệu suất năng lượng cho điều hòa đang được thử nghiệm, từ các giải pháp thông gió, làm mát tự nhiên đến lắp biến tần. 

Các chuyên gia Việt Nam khuyến cáo các công trình xây dựng mới nên lắp đặt kính cửa sổ năng lượng thấp giảm nhiệt, sơn phản nhiệt để cải thiện khả năng làm mát cho điều hòa. Ngoài ra, một số khách sạn ở Hà Nội hiện đã lắp biến tần theo tải cho các thiết bị điện (bao gồm điều hòa) từ đó kiểm soát năng lượng hiệu quả hơn. 

Chương trình DR được kỳ vọng sẽ quản lý hiệu quả điều hòa nhiệt độ

Chương trình điều chỉnh phụ tải điện (Demand Response - gọi tắt là Chương trình DR) cho điều hòa cũng đang được Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) phối hợp trao đổi giải pháp với Daikin. Đối tượng trước mắt là các cơ quan, nhà xưởng sử dụng hệ thống điều hòa không khí thông minh của Daikin. 

Nếu có thể điều chỉnh tự động khi khách hàng tham gia Chương trình DR, đây sẽ là giải pháp hữu hiệu mà không làm ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Xa hơn, Chương trình DR nếu có thể ứng dụng cho các hộ gia đình, tòa nhà văn phòng sẽ tạo được đột phá lớn về mức độ tiết kiệm năng lượng.

Trên thế giới, các nhà khoa học hiện đang nghiên cứu phương pháp làm mát bức xạ, mô phỏng theo cách Trái đất tự làm mát khi về đêm bằng cách cho sức nóng dưới dạng tia hồng ngoại đi xuyên qua bầu khí quyển vào Vũ trụ. Tuy nhiên đây vẫn chỉ là công nghệ của tương lai, được thử nghiệm ở một số nước tiên tiến. 

Có thể thấy, các giải pháp mà Việt Nam hiện có thể triển khai là kiểm soát chặt chẽ điều hòa cũ, điều hòa nhập lậu không đạt chuẩn gas lạnh. Cùng với đó, cần sớm có cơ chế phù hợp để Chương trình DR thương mại hóa đi vào cuộc sống, góp phần điều tiết nguồn năng lượng bị ‘ngốn’ bởi điều hòa vào giờ cao điểm.

Phương Nguyễn

Chạy đua dự án điện mặt trời ở nhiều địa phương trên cả nước

Đầu tư dự án điện mặt trời quy mô lớn góp phần tích cực giúp giảm phát thải khí nhà kính, qua đó thúc đẩy mạnh mẽ cam kết của Việt Nam với cộng đồng quốc tế về chống biến đổi khí hậu.