Trình độ giáo dục cao, phúc lợi xã hội tốt và mức lương "khủng" là điều những bạn trẻ ra nước ngoài theo hình thức vừa học vừa làm qua các trung tâm môi giới nghĩ tới. Ảnh: Stadee.

Theo lời hứa hẹn của bên môi giới, cô sẽ có 3 năm học ngành Quản lý kinh tế tại ngôi trường ở tỉnh Osaka, suốt thời gian đó Hiền cũng sẽ được sắp xếp công việc ổn định.

Cuối năm 2014, khi bạn bè đồng trang lứa ở quê bắt đầu những năm tháng trên giảng đường ở thành phố lớn, Hiền rời Việt Nam sau 3 tháng học tiếng.

Thế nhưng, cô "vỡ mộng" khi nhận ra lúc đặt chân đến xứ phù tang là thời điểm hành trình gian khổ thực sự bắt đầu khi phải làm quần quật đến mức kiệt sức, không có thời gian ngủ.

Không chỉ riêng Hiền, nhiều du học sinh Việt Nam khi đi lựa chọn con đường vừa học vừa làm ở nước ngoài vẫn mơ về bức tranh màu hồng, những tiện nghi, cơ hội rộng mở ở vùng đất xa xôi.

Tuy nhiên, không ít người hụt hẫng khi thực tế không giống những gì mình hình dung trước khi lên đường, và cũng khác xa với "chiếc bánh" mà các trung tâm môi giới "vẽ" ra.

Rắc rối về hồ sơ, phải làm việc kiệt sức, bế tắc đến mức trốn ra ngoài làm hay bỏ học về nước giữa chừng là những gì du học sinh thiếu tiềm lực kinh tế phải trải qua.

Vài ngày liền không được chợp mắt là chuyện thường

Hiền kể sau khi nhập trường, cô đi làm tại một nhà hàng cơm văn phòng theo sự giới thiệu của công ty môi giới. Buổi sáng đi học đến 11h, cô phải làm việc đến tối muộn nhưng lương cũng chỉ vừa đủ chi trả học phí và phí sinh hoạt. Cô bắt đầu thấy khủng hoảng khi nghĩ về khoản nợ. 

Không còn cách nào khác, Hiền nhận cùng lúc 2 công việc, cô thường xuyên về nhà lúc nửa đêm. Có nhiều lần cô phải di chuyển liên tục từ tỉnh này sang tỉnh khác trên tàu điện ngầm, vài hôm liên tục không được chợp mắt cũng thành chuyện thường.

"Cày cuốc" chăm chỉ, mỗi tháng cô kiếm được 20.000 yên (hơn 40 triệu đồng). Ngoài học phí, các khoản sinh hoạt đắt đỏ, cô chỉ dành lại được số tiền ít ỏi để gửi về nhà. Và Hiền phải đánh đổi không ít để có được số tiền ấy.

Không ít du học sinh "vỡ mộng" khi ra nước ngoài. Ảnh: Ardneks.

Hiền tâm sự từng chọn thi đại học ở Sài Gòn vì bị dị ứng thời tiết mỗi khi trời lạnh, cô sợ mùa đông miền Bắc. Thế nhưng ngày đầu sang Nhật lại trúng vào mùa đông - cả người cô nổi đỏ, sưng tấy vì dị ứng. Suốt 3 tháng, Hiền sống chung với thuốc.

Những đêm tủi thân nằm khóc, cô không dám kể với cha mẹ vì sợ họ lo lắng. Không thể đợi hết 3 năm, cuối năm 2016, Hiền quyết định về nước khi chỉ mới có chứng chỉ ngôn ngữ, chưa học xong chuyên ngành. Ngày về nước, cô vẫn còn mang số nợ 50 triệu đồng.

Hiền nhớ như in khoảng thời gian khủng khiếp đó. Bất đồng ngôn ngữ, cãi nhau với sếp vì bị bắt chẹt vô lý, cô nhảy từ nhà hàng này đến quán ăn khác. Đi làm - tăng ca - học hành - thi cử - tiền nợ như vòng xoáy cuốn Hiền đi. 

"Suốt 2 năm ròng, mỗi ngày mình chỉ được ngủ 2 tiếng, hôm nào nhiều lắm được 4 tiếng. Có thời điểm chỉ còn nặng 39 kg dù cao gần 1,60 m. Suốt 2 năm, mình cảm thấy kiệt sức", cô gái 24 tuổi nhớ lại.

Đại sứ Nhật Bản Umeda Kunio từng chia sẻ có tới 90% du học sinh, thực tập sinh Việt Nam bỏ học khi sang Nhật.

Đầu tháng 1, tại một hội thảo, Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam đã đưa ra cảnh báo về tình trạng trên một số công ty phái cử và công ty tư vấn du học lừa gạt người Việt để thu phí môi giới cao, quảng cáo sai sự thật về các chương trình vừa học vừa làm thu nhập cao.

 Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam khẳng định các công việc dịch vụ dành cho du học sinh có thu nhập thấp, chỉ đủ để trang trải một phần chi phí sinh hoạt cho các du học sinh và họ khó có thể trả hết nợ.

 Điều này dẫn tới tình trạng nhiều người mang gánh nặng kinh tế khi sang đây dễ bỏ trốn, phạm tội tại Nhật Bản. Cũng theo khuyến cáo được đưa ra, có rất nhiều trường hợp du học sinh Việt Nam sang Nhật Bản không vì học tập mà vì mục đích kiếm tiền, chấp nhận đi làm chui theo lời dụ dỗ của các công ty môi giới.

Theo điều tra của Bộ Lao động Nhật Bản, có tới 70% trong số 6.000 công ty vi phạm các quy định lao động về làm thêm giờ bất hợp pháp, không trả lương và an toàn lao động.

Trở thành "đứa con bị đem bỏ chợ"

Theo Hội Sinh viên Việt Nam tại Hàn Quốc (VSAK), nước này không cấm sinh viên nước ngoài làm thêm nhưng phải được nhà trường và cơ quan chức năng chấp thuận.

Theo đó, sinh viên nếu đạt những yêu cầu nhất định về tiếng Hàn chỉ được phép làm thêm từ 10 giờ đến 25 giờ/tuần. Song do điều kiện gia đình khó khăn, cộng thêm học phí đắt đỏ và mức sống cao, không ít du học sinh tự tìm việc làm thêm thông qua các trung tâm môi giới với mức hoa hồng cao, bất chấp điều này là bất hợp pháp.

Trả lời Thanh Niên vào tháng 1/2019, Phó Chủ tịch VSAK Vũ Đức Lượng cho biết: "Do hoàn cảnh nên nhiều bạn làm quá số giờ vượt quy định và không đăng ký. Trong đó, nhiều bạn làm ở nơi không được phép như xưởng công nghiệp, ngành xây dựng”.

Ông Lượng cho biết thêm các sinh viên này không hề được bảo hiểm và khi bị chủ quỵt lương cũng không dám nhờ cơ quan chức năng can thiệp.

Không ít người từ bỏ việc học khi phải làm việc quá vất vả ở nước ngoài. Ảnh: Perry Tse.

Năm 2018, sau khi tốt nghiệp kỹ sư ngành Tự động hóa của ĐH Bách khoa Hà Nội, không tìm được công việc có mức lương như ý, Nguyễn Hải (sinh năm 1995) quyết định đi Hàn Quốc theo diện vừa học vừa làm.

Nhìn những anh chị trong làng đi Hàn, Nhật đều có mức lương cao hơn hẳn trong nước, Hải nghĩ sẽ ra nước ngoài ít năm để học thêm một bằng nữa, đồng thời kiếm chút vốn, sau này có thể kinh doanh hay thực hiện những dự định đang ấp ủ.

Qua tìm hiểu từ một số người quen, Hải làm hồ sơ qua một trung tâm môi giới - nơi được giới thiệu "đảm bảo, chắc chắn tìm được việc lương cao". Với mức phí gần 300 triệu được trả góp theo từng giai đoạn cho đến lúc xuất hành, Hải "yên tâm chặt" mình sẽ có công việc với mức lương "ngon lành" vì còn có cả bằng đại học.

Thế nhưng, những mơ mộng của anh vỡ vụn khi vừa sang đến Hàn Quốc đã nghe tin công ty môi giới cho mình phá sản.

"Khi ấy mình như đứa con bị đem bỏ chợ, hoảng hốt khi vừa phải định thần xem phải làm gì tiếp theo, vừa lo lắng về việc trả nợ khoản tiền đã đóng đầy đủ trước ngày bay", Hải nhớ lại.

Bỡ ngỡ ở môi trường mới, giao tiếp hạn chế vì bất đồng ngôn ngữ, cũng không thông thạo địa hình, Hải phải tự mình làm tất cả mọi thứ mà không có người hỗ trợ hay tư vấn.

Anh tự mình đi đăng ký nhập học, tự loay hoay tìm việc làm thêm. Một tuần đầu đi làm cũng là lúc anh nhận ra thực tế không màu hồng như mình nghĩ. 

Làm việc quần quật 12 giờ đồng hồ mỗi ngày tại cửa hàng tiện lợi, mỗi buổi sáng đến lớp anh nằm gục xuống bàn vì không mở nổi mắt.

Là một sinh viên không có tiềm lực kinh tế, Hải cũng như nhiều người khác xem chuyện làm việc với cường độ cao cách duy nhất để duy trì cuộc sống ở nước ngoài.

"Mình từng mơ về kế hoạch một buổi đi học, một buổi đi làm thêm, cuối tuần cùng bạn bè, đồng hương gặp gỡ, còn đi thăm thú những danh thắng ở xứ kim chi. Nhưng gần một năm ở đây, hiếm hoi lắm mình mới có dịp được thả lỏng. Có mấy lần có dịp đi sang nhà bạn chơi, mình nằm ngủ quên béng luôn trên tàu", anh chia sẻ.

Anh từng nghĩ mình sẽ cố học tập thật tốt để có cơ hội gia nhập vào một công ty nước ngoài danh tiếng, hoặc chí ít khi về nước cũng được mời chào, trọng dụng. Nhưng giờ đây, nỗi lo của chàng trai 9X là làm sao để được tăng ca, kiếm tiền trả nợ.

Không riêng gì Hải, nhiều người anh quen biết sang đây du học nhưng không chịu nổi áp lực về kinh tế, thậm chí họ chọn trốn ra ngoài làm. Dù biết là bất hợp pháp, nhưng với số nợ hàng trăm triệu, họ không dám trở về khi chưa kiếm đủ tiền. 

Mỗi ngày, theo dõi trên những trang dành cho cộng đồng du học sinh Việt tại Hàn, Hải chua xót khi đọc những dòng tâm sự của anh chị, bạn bè mệt mỏi, kiệt sức, muốn bỏ về vì làm việc.

Nhiều trung tâm môi giới vẽ ra cho du học sinh bức tranh màu hồng không có thực khi ra nước ngoài. Ảnh: Illustrator Guide.

'Đảo địa ngục' từng có hàng nghìn người sinh sống ở Nhật

Được mệnh danh là 'đảo địa ngục', Hashima (Nhật Bản) nổi bật với những tòa nhà hoang phế, ảm đạm. Cách đây hơn nửa thế kỷ, nơi này là vùng đất nhộn nhịp với hàng nghìn cư dân.

Chuyến đi khất thực của 53 nhà sư tới từ 5 quốc gia lưu vực sông Mê Kông bắt đầu từ lúc sáng sớm dọc khu phố cổ của thành phố Luang Prabang, tỉnh Luang Prabang (Lào).

Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ ‘Chương trình giao lưu văn hoá tôn giáo tại 5 nước lưu vực sông Mê Kông’ (Dharma Yatra) được tổ chức bởi Quỹ Verapuchong và Học viện Bodhigayavijijalaya từ ngày 14-31/10.

Xuyên suốt hành trình hành hương là những chuyến đi khất thực của các nhà sư theo đặc điểm truyền thống của Phật giáo nguyên thuỷ. Lần này, chuyến khất thực được tổ chức dọc theo con phố cổ dài khoảng 7km của thành phố Luang Prabang – thành phố du lịch nổi tiếng của Lào.

Năm 1995, thành phố này được UNESCO xếp hạng Di sản thế giới về kiến trúc, tôn giáo và văn hoá. Kiến trúc các công trình ở Luang Prabang có sự ảnh hưởng bởi kiến trúc thời kỳ Pháp thuộc vào thế kỷ 19 và thế kỷ 20.

Luang Prabang vốn là cố đô của Lan Xang (Vương quốc triệu voi) và là một trong những thành phố lâu đời nhất ở Lào. Nó được thành lập cách đây khoảng 1.200 năm trước.

Dọc một bên đường của con phố cổ là các ngôi chùa nổi tiếng và cổ xưa của thành phố này. Bên kia là các nhà hàng, khách sạn và dịch vụ dành cho khách du lịch.

Rất nhiều khách du lịch phương Tây đã tụ tập để theo dõi đoàn khất thực. Một số người tỏ ra thích thú, liên tục quay phim, chụp ảnh, thậm chí thử trải nghiệm ở vị trí người dân cúng dường đồ ăn cho các nhà sư.

Một số hình ảnh chuyến đi khất thực dài 7km ở thành phố Luang Prabang:

Khoảng hơn 6 giờ sáng, 53 nhà sư tới từ 5 quốc gia đã bắt đầu chuyến đi khất thực.

Sự kiện lần đầu tiên được tổ chức ở thành phố Luang Prabang (Lào), vì thế chính người dân bản địa cũng rất háo hức tham gia.

Nhiều người dân đã có mặt dọc 2 bên đường từ lúc 4-5 giờ sáng.  Bà Bouasavanh Chanthanith cho biết, làng của bà ở rất xa thành phố nên bà đã dậy sớm để đến đây tham gia một sự kiện mà bà chưa từng có cơ hội được chứng kiến. 'Tôi cúng dường cho các nhà sư hằng ngày, bởi vì đó là việc thực hành đạo Phật lâu dài của chúng tôi. Nó mang lại cho tôi hạnh phúc'.

Các du khách phương Tây tỏ ra rất tò mò trước những hình ảnh này.

Hàng dài nhà sư đi khất thực thu hút cả các tay máy chuyên nghiệp lẫn nghiệp dư.

Luang Prabang là thành phố du lịch nổi tiếng của Lào.

Một số du khách thử trải nghiệm cảm giác cúng dường cho các nhà sư.  Theo truyền thống của Phật giáo nguyên thuỷ, các nhà sư chỉ được đi khất thực vào buổi sáng và bữa ăn cuối cùng của họ là bữa trưa.

Những ngôi chùa đẹp của Luang Prabang nằm dọc bên đường.

Trong hàng dài người dân cúng dường cũng có những đứa trẻ hoặc người nghèo mang túi đi xin lại một chút đồ ăn từ nhà sư.

Hai cậu bé ngồi xin đồ ăn nhận được 'chiến lợi phẩm' khá mỹ mãn.

Chia sẻ lại đồ ăn cho những người khó khăn khác cũng là một hình ảnh đẹp trong hoạt động khất thực của Phật giáo nguyên thuỷ.

Đến khoảng 7-8 giờ sáng, người dân bắt đầu đổ ra đường đông hơn.

Tại mỗi quốc gia đặt chân tới, các nhà sư đều có ít nhất một chuyến đi khất thực như thế này.

53 nhà sư hành hương qua 5 quốc gia kêu gọi sống vì hoà bình, tôn trọng lẫn nhau

 53 nhà sư tới từ 5 quốc gia lưu vực sông Mê Kông sẽ có 18 ngày tham gia các hoạt động tôn giáo ở mỗi địa phương.

Mẫu Sơn nằm ở phía Đông Bắc tỉnh Lạng Sơn, thuộc địa phận chính của 3 xã: Mẫu Sơn, Công Sơn (huyện Cao Lộc) và xã Mẫu Sơn (huyện Lộc Bình), cách thành phố Lạng Sơn 30 km về phía Đông, giáp với biên giới Việt - Trung. Nơi đây là một quần thể 80 ngọn núi lớn nhỏ với đỉnh cao nhất là Phia Po (1.541 m, còn gọi là đỉnh Công hay Công Sơn).

Với độ cao trung bình 800m - 1.000m so với mặt nước biển, thời tiết Mẫu Sơn mát lạnh quanh năm, nhiệt độ trung bình là 15,5 độ C. Mùa đông thường xuyên có băng giá và có thể có tuyết rơi. Được ví như “Đà Lạt vùng Đông Bắc” nhưng nhiều năm qua, lượng khách du lịch đến với Mẫu Sơn lại khiêm tốn.

Theo số liệu từ Sở du lịch tỉnh Lạng Sơn, năm 2017, Mẫu Sơn đón khoảng 185.000 khách du lịch, năm 2018, con số này là 203.100 khách, dự kiến 2019 đạt 205.000 khách, với doanh thu từ du lịch năm “cao điểm” nhất đạt hơn 10 tỉ đồng.

Trong khi đó, với tiềm năng du lịch tương tự, Sa Pa năm 2017 đón 2,5 triệu lượt khách, tăng tới hơn 60% so với năm 2016, từ khi có các sản phẩm mới hấp dẫn như Khu du lịch Sun World Fansipan Legend với cáp treo đạt hai kỷ lục thế giới, đưa du khách đến đỉnh Đông Dương. Chỉ 7 tháng đầu năm 2019, Sa Pa đã đón 2,15 triệu lượt khách.

Trên thế giới, Hoàng Liên Sơn -  Sa Pa đứng thứ 7 trên tổng số 28 điểm đến hấp dẫn nhất thế giới năm 2019, và là điểm đến hấp dẫn nhất Đông Nam Á năm 2019 do CNN bình chọn. Mẫu Sơn đẹp không kém, nhưng chưa có kênh truyền thông quốc tế nào biết đến nơi này.

Những du khách ít ỏi đến với Mẫu Sơn cũng có cảm nhận: nơi này đẹp, nhưng nghèo nàn dịch vụ du lịch. Một vài nhà nghỉ, những quán hàng tạm bợ người dân tộc tự dựng lên lấy kế sinh nhai khiến du khách nhiều năm rồi vẫn chỉ coi Mẫu Sơn như một điểm dừng chân tạm, trong hành trình rất ngắn ngày đến Lạng Sơn, thường là dịp đầu, cuối năm đi lễ.

Tiến sỹ Phạm Hồng Long, Trưởng Khoa Du lịch, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội cho biết: Sản phẩm du lịch được cấu thành từ 5 yếu tố: thực (ẩm thực) - trú (lưu trú) - hành (lữ hành) - lạc (địa điểm vui chơi, giải trí)  - y (y phục, sản phẩm lưu niệm đặc trưng). Theo phân tích đó, dường như Mẫu Sơn đang thiếu cả 5 yếu tố.

Làm gì để đánh thức Mẫu Sơn, đưa thiên đường ấy đến với thế giới?

“Mở khóa” du lịch Mẫu Sơn

Trước đó, năm 2017, Quyết định số 240/QĐ-TTg Phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Mẫu Sơn đến năm 2030 đã đặt chỉ tiêu đến năm 2025, Mẫu Sơn sẽ đón khoảng 800.000 lượt khách, trong đó có 35.000 lượt khách quốc tế. Và mục tiêu đến năm 2030, Mẫu Sơn đón trên 1 triệu khách tới tham quan, nghỉ dưỡng, trong đó trên 50.000 khách quốc tế. Tổng thu từ khách du lịch đến năm 2025 đạt trên 2.300 tỉ đồng; đến năm 2030 đạt trên 3.400 tỉ đồng.

Mới đây nhất, tháng 5/2019, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Nhiệm vụ quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch quốc gia Mẫu Sơn, tỉnh Lạng Sơn đến năm 2040 (557/QĐ-TTg). Mục tiêu nhằm phát triển Khu du lịch quốc gia Mẫu Sơn thành trung tâm du lịch nghỉ dưỡng, vui chơi giải trí, đặc sắc về văn hóa, và du lịch sinh thái của vùng trung du miền núi Bắc Bộ và cả nước. Cùng với Quy hoạch trên, Quyết định này giống như một tia sáng mở đường với Lạng Sơn, trên hành trình tìm cách thay đổi diện mạo du lịch của vùng núi đẹp tựa cõi tiên Mẫu Sơn.

Nhưng làm thế nào để trong vòng 10 năm có thể tăng gấp 5 lần lượng du khách và hút về số tiền “khổng lồ” lên tới hàng nghìn tỉ đồng khi hiện tại doanh thu từ du lịch mới chỉ dừng ở con số chục tỉ?

Ngày 30/9/2019, tại Hội nghị Xúc tiến đầu tư năm 2019, khi lãnh đạo tỉnh trao giấy chứng nhận đầu tư Quần thể khu du lịch sinh thái Mẫu Sơn cho Sun Group, nhiều người mới có niềm tin rằng, tham vọng trên là có cơ sở. Được biết, tại quần thể này, Sun Group sẽ đầu tư xây dựng các hạng mục phục vụ hoạt động nghỉ dưỡng, chăm sóc sức khỏe, vui chơi giải trí, du lịch sinh thái mang bản sắc vùng núi phía Bắc.

Có lẽ, chưa cần biết những hạng mục trên sẽ được hiện thực hóa như thế nào, nhưng nhìn cách Tập đoàn này đã đưa Bà Nà thành điểm đến hàng đầu Việt Nam, thành hiện tượng trên thế giới, đưa Sa Pa đạt đến những con số tăng trưởng ngoạn mục nói trên, thì với Mẫu Sơn, rất có thể, 1 triệu khách du lịch năm 2030 cũng không phải là quá lớn.

Doãn Phong